مواجهه متکلمان امامی با فلسفه در سده ششم هجری

چکیده

یکی از مباحث درخور مطالعه در ساحت تاریخ کلام امامیه، شیوه مواجهه و تعامل متکلمان امامی با فلسفه و آموزه های فلسفی در دوره های گوناگون است. بر پایه مطالعه حاضر در سده ششم هجری مواجهه امامیان با فلسفه بر دو گونه مواجهه مثبت و مواجهه منفی و انتقادی صورت بسته است. در بخش مواجهه مثبت،  گونه هایی چون به کارگیری مبانی و آموزه های فلسفی در اثبات مسائل کلامی، پذیرش آموزه های فلسفی مغایر آموزه های کلامی، تاریخ نگاری فلسفی، نقل سخنان فیلسوفان در متون اخلاقی، مناقب نگاشته ها و تفاسیر قرآن کریم، قابل شناسایی است. مواجهه منفی با فلسفه و آموزه های فلسفی نیز در سه شکل نقد عمومی، ردیه نگاری و نقد مبانی و آموزه های فلسفی صورت بسته است. مهم ترین مسائل اختلافی و مورد نقد متکلمان امامی نیز عبارتند از نحوه فاعلیت خدا، دیرینگی جهان، فلسفه آفرینش، حقیقت انسان، معاد، قول به طبایع، معجزه و راه شناخت پیامبران. در کتاب نقض، مواجهه مثبت با فلسفه نمودی ندارد و رویکرد نویسنده به فلسفه و آموزه های فلسفی سراسر منفی و انتقادی است.

کلیدواژه ها: کلام امامیه، فلسفه، مواجهه مثبت، مواجهه منفی، ردیه نگاری، سده ششم، عبدالجلیل رازی.