العنعنة، من صیغ الأداء للحدیث الشریف
عنوان: العنعنة، من صیغ الأداء للحدیث الشریف: تاریخها، دلالتها، وقیمتها العلمیة
مؤلف: السید محمدرضا الحسیني الجلالي
تعداد جلد: ۱ (۱۸۴ صفحه)، وزیری
ناشر: دار الحدیث با همکاری سازمان اوقاف و امور خیریه
محل نشر: قم
تاریخ انتشار: ۱۳۸۷ش
از مهم ترین مسائلی که در باب اِسناد حدیث، پس از توثیق راویان مورد بحث بوده، مسئلۀ «اتّصال سند» است، و از مهم ترین موضوعات آن، مسئلۀ «احتجاج به سند معنعن» و شروط راویان سلسلۀ این سندهاست؛ زیرا برای احتجاج به سنّت، وجود حدیث صحیح، ضروری است، و این صحیح بودن نیز مشروط به شروطی است، مانند: اتّصال سند در تمام طبقات راویان، مورد وثوق بودن راویان و عدالت آنان، شاذ و نادر نبودن روایات و عدم معلولیت حدیث.
نویسنده در این کتاب، از تمسّک به سند معنعن بحث کرده و ضمن برشمردن و توضیح اهمیّت آن، اشاراتی نیز به تاریخ و چگونگی دلالت این نوع از سند در بحث حدیث شناسی نموده است.
از نکات مهمّی که نویسندۀ محترم در باب پرداختن به این بحث مطرح می کند، موضوع طریقیّت حدیث معنعن برای رسیدن به سنّت مطهّره و استنباط احکام شرعیه است که نشان می دهد بعد از کلام خداوند مجید، طریق حدیث، بهترین طرق در این امر خطیر است. علی رغم جهد و تلاش مخالفان و معاندان در جلوگیری از نشر حدیث و نیز جهل بعضی از عالم نمایان، پرداختن و پرده برداشتن از مبهمات علوم حدیث و پرداختن به اهداف حدیث پژوهان نیز بر اهمیت این بحث و بررسی می افزاید.
در راستای این هدف، و اینکه اصولاً به چه حدیثی چنین عنوانی (معنعن) داده می شود؟ و معنای آن از نظر لغت و اصطلاح چیست؟ و چه رابطه ای با بحث اجازۀ حدیث دارد؟ همچنین میدان توسعۀ علمی و تاریخ پیدایش آن تا چه حدّ است، از جمله مباحثی است که در این کتاب بدان ها پرداخته شده است.
مباحث این کتاب به طور عموم، از یک مقدّمه و چهار فصل و یک خاتمه، تشکیل یافته است. در مقدّمه، هشت راه برای نقل حدیث عنوان شده و دربارۀ هر کدام، به طور اجمال و اختصار بحث شده و لفظ هایی راکه برای یادگیری احادیث لازم است، یادآوری شده است.
در فصل اوّل، از معنای لغوی «عنعنه» بحث شده و فرق بین اینکه سلسله سند به وسیلۀ لفظ «عن» ایراد شده باشد، با زمانی که به وسیلۀ لفظ «مِن» آمده باشد بیان شده است. همچنین مفهوم و معنای اصطلاحی و مورد استفاده آن در مباحث تفسیری و فقهی، و شیوه های مختلف و متفاوت استعمال آن در موارد گوناگون و با متعلّق های گوناگون بررسی شده است.
فصل دوم کتاب، به بیان تاریخ «عنعنه» اختصاص یافته است. بیان موارد استفادۀ آن نزد قدما و همچنین متأخّران و معرفی بعضی از تراث حدیثی و بحث از دایره و وسعت این بحث، از سلسله مسائل مطرح شده در این فصل است.
در فصل سوم هم، موارد استعمال و اشکال گوناگون آن بیان شده است. نویسنده در این باب، هم به طریق و چگونگی نقل و شکل و شیوۀ گویش چنین حدیثی اشاره می کند و هم به اهداف و کاربردهای آن می پردازد و ضمن بیان مصادیق و مثال های مختلف در این موارد، فرق های بین موارد را نیز توضیح می دهد.
در فصل چهارم، با عنوان «العنعنة والطرق»، رابطۀ حدیث معنعن را با راه های هشت گانۀ نقل روایت و کیفیت و شیوۀ استفاده در این گونه از احادیث را در بین راه های استفاده از حدیث، توضیح داده است.
«العنعنة، من صیغ الأداء للحدیث الشریف»، از جمله آثاری است که به مناسبت برگزاری کنگره بین المللی ثقة الاسلام کلینی، در نوبت انتشار قرار گرفته است.
