خير مقدم آية الله محمّد محمّدى رى شهرى
بسم الله الرحمن الرحيم؛ «عن النبى صلى الله عليه وآله انّه قال: اللّهم ارحم خلفائى، قيل: يا رسول الله! ومَن خلفائک؟ قال: الذين يأتون من بعدى يروون حديثى و سنّتى».۱
قبل از هر سخن، شهادت مظلومانه صديقه کبرى فاطمه زهرا عليها السلام را به حضّار گرامى، تسليت عرض مى کنم و اميدوارم که خداوند متعال، ما را از رهروان اين بانوى بزرگ اسلام و اهل بيت گرامى او قرار دهد! خير مقدم عرض مى کنم خدمت همه علما، آيات عظام، انديشمندان، بزرگان، نمايندگان عزيز و بزرگوارانى که از بيوت مراجع تقليد، مجلس ما را مزيّن کرده اند و به احترام يکى از چهره هاى بسيار درخشان عالم حديث، امروز در اين همايش نورانى، تشريف آورده اند.
خير مقدم ويژه عرض مى کنم خدمت حضرت آية الله هاشمى رفسنجانى که درطرح توسعه اين آستان نورانى، خودشان سهيم هستند و در کنگره هاى پيشين که داشتيم، هم در اوّلين کنگره اى که برگزار شد ـ کنگره حضرت عبدالعظيم الحسنى عليه السلام و هم در کنگره بعدى ـ کنگره ابوالفتوح رازى ـ لطف و بزرگوارى کردند و با سخنان عالمانه و محقّقانه خودشان، سمينار ما را افتتاح کردند. همچنين از برادر بسيار عزيز و بزرگوارم حضرت حجة الإسلام و المسلمين جناب آقاى محمّدى گلپايگانى، رئيس دفتر مقام معظّم رهبرى _ که ان شاء الله پيام معظّم رهبرى را قرائت خواهند کرد _ ، تشکر مضاعف دارم. از همه محقّقان و پژوهشگرانى که تلاش علمى آنها زمينه ساز اين همايش باشکوه گرديد، کمال سپاس را دارم.
مرحوم کلينى ـ رضوان الله تعالى عليه ـ حقّ بزرگى بر عالم تشيّع و بويژه حوزه هاى علميه دارد که در واقع بايد گفت که تاکنون، قدر و منزلت اين شخصيت عظيم علمى، شناخته نشده، و کار درخورِ شايسته اى براى تجليل از اين مرد عظيم تاريخ شيعه، انجام نشده است. ايشان خصوصياتى دارند که اين خصوصيات، يا در ديگر محدّثان و عالمان شيعه وجود ندارد يا اگر هم هست، در کلينى، به صورت قوى ترى موجود است. يکى از ويژگى هاى موجود در اين شخصيت عظيم علمى و حديثىِ بى نظير اين است که اين بزرگوار، ميراث دار اهل بيت عليهم السلام در عصر غيبت صغرا بوده است. ايشان در دوران امامت امام حسن عسکرى عليه السلام در شهر رى و در همين نقطه اى که بزرگواران حضور دارند، در روستايى به نام کلين متولّد شده و دوران زندگى اش، با زندگى چهار سفير و نائب خاص از نوّاب حضرت ولى عصر امام زمان روحى و ارواح العالمين له الفداه معاصر بوده است. بنابراين ايشان محدّث بزرگى است که در عصر غيبت صغرا، امکان ارتباط با امام عصر را داشته، هر چند که ما دليل قاطعى بر اين ارتباط نداريم و با شمارى از بزرگان هم که صحبت کرده ايم، آنها هم هنوز دليل محکمى براى اثبات وجود ارتباط کلينى با نوّاب اربعه و چگونگى اين ارتباط ندارند. آنها هم اطّلاع زيادى در اين زمينه نداشته اند؛ ولى به طور مسلّم، اين احتمال وجود دارد که کلينى به صورت غير رسمى، با نوّاب اربعه ارتباط داشته و حتّى من اين احتمال را به صورت جدّى مى دهم که تأليف «الکافى» _ اين کتاب شريف و بسيار مهم در عرصه معارف اهل بيت عليهم السلام _ با اشاره امام عصر (عج) بوده است.
تأمّل دقيق در متن و محتواى کتاب «الکافى» نشان مى دهد که شيخ کلينى، افزون بر حسن سليقه و ذوق و ابتکارى که در تأليف اين کتاب داشته، دقيقاً نيازهاى فرهنگى عصر خودش را مى دانسته است. وى عالم به زمان بوده و تأليف کتاب، در واقع پاسخى بوده به نيازهاى جدّى فرهنگىِ معاصر آن دوران. دوران تأليف کتاب شريف «الکافى»، از يک سو مواجه بوده با سيطره کلامى معتزله بر بغداد و از سوى ديگر، شيوع تصوّف و عرفان در اين نقطه. لذا مرحوم کلينى در «الکافى»، توجّه ويژه اى به اين دومسئله داشته است. شروع کتاب «الکافى» با موضوع عقل و جهل، اشاره به همين پاسخگويى به نياز اوّل (نياز کلامى) است، همان طور که مقام معظّم رهبرى هم در ديدارى که ستاد برگزار کننده اين کنگره با ايشان داشتند، اين نکته را مطرح فرمودند.
اين شخصيت عظيم علمى، تنها يک محدّث و عالِم شيعه نبوده است؛ بلکه متکلّمى بوده که با بيان کتاب عقل و جهل و کتاب هايى که در ادامه آن در مسائل اعتقادى مطرح مى شود، نشان مى دهد که بر مسئله کلام، تسلّط کامل داشته و تأليف «کتاب الحجّة»، دقيقاً براى پاسخگويى به مريد و مراد بازى هاى آن زمان و افرادى است که به عنوان قطب و مرشد و امثال آنها در آن عصر مطرح بودند. به دليل جايگاهى که کتاب شريف «الکافى» به طور عموم، در فقه شيعه و در معارف اهل بيت عليهم السلام داشته، از ديرباز، اين کتاب، مورد توجّه علما و بزرگان و محدّثان و فقها بوده است.
تقريباً حدود ده سال قبل بود که تعدادى از مراجع بزرگوار تقليد، از من خواستند که با توجّه به اين که تصحيح کامل «الکافى» از عهده مؤسّسه اى مانند مؤسّسه علمى ـ فرهنگى دارالحديث ساخته است، اين کتاب، کاملاً تصحيح بشود. ما در ابتدا تحقيقات مقدّماتى را انجام داديم، و از عدّه اى از بزرگان و مراجع، از جمله مقام معظّم رهبرى، نظرخواهى کرديم. ايشان هم رهنمودهاى خوبى دادند و در باره اسناد«الکافى»، حيلوله اى که در اسناد هست، تعليقى که در اسناد است و اين که چه بايد کرد، نکاتى را يادآور شدند که در همين ملاقات اخير _ که خدمتشان بوديم و تعدادى از جلدهاى چاپ شده «الکافى» به شيوه جديد را خدمتشان ارائه کرديم _، ايشان ملاحظه کردند که آن رهنمودهايشان، مورد توجّه قرار گرفته است.
به هر حال، تصحيح «الکافى»، مهم ترين کارى بود که براى برپايى اين همايش نورانى انجام گرفت و تقريباً حدود هفت سال طول کشيد. البته گزارش کامل کارهاى کنگره را برادر عزيزمان جناب آقاى مهريزى، دبير علمى کنگره خواهند داد. من دراين جا فقط اشاره اى مى کنم که به طور متوسّط، دوازده نفر در طول هفت سال، اينکار سنگين را انجام دادند و بحمدالله، هم از نظر تحقيق و پژوهش و هم از نظر چاپ، کار بسيار خوبى صورت گرفته که ان شاء الله آقايان ملاحظه خواهند کرد.
در ديدارى که شنبه گذشته در نجف اشرف با يکى از مراجع بسيار بزرگ تقليد داشتم، ايشان هم نکاتى را درباره تصحيح «الکافى» مطرح کردند و من هم خدمتشان عرض کردم که همگى اين نکات، در تصحيح جديد انجام شده، مورد توجّه قرارگرفته است. حدود يک ساعت و نيمى که خدمت ايشان بوديم، مباحث مختلفى درباره تصحيح «الکافى» مطرح شد و ايشان چون از گذشته، يک سلسله کارهايى را روى «الکافى» انجام داده بودند، نکاتى را مطرح کردند که بحمدالله اين نکات، مورد توجّه پژوهشگران ما بوده و حالا در ميزگردى که برگزار خواهد شد، دست اندرکاران تصحيح «الکافى»، توضيح خواهند داد که چه کار عظيمى انجام شده است.
اميدوارم که به يارى خداوند، بتوانيم در سال ۱۳۹۰ ش، در همين مکان شريف، کنگره بزرگداشت شيخ صدوق، شيخ المحدّثين، اين شخصيت بزرگى که در رى دفن هست را برگزار کنيم. با توجّه به اين که برنامه ريزى ما براى برگزارى کنگره ها، هر دوسال يک بار است، امّا فاصله اى که براى برگزارى کنگره کلينى ايجاد شد، به دليل حجم کارى بسيار بالاى «الکافى» بود.
به نظر من، کار بر زمين مانده اى که ان شاء الله دولت مردان بايد همّت کنند و اينکار، تنها از دست آنها بر مى آيد، و فعلاً در وُسع ما نيست، ساختن مقبره پدر مرحوم کلينى است که در همين نزديکى هاست. اکنون که به قبر کلينى دسترسى نداريم، مى توانيم با کمک بعضى از عزيزان، قبر پدرش را به تناسب کنگره اى که برگزار شده، مرمّت کنيم. اين مسئله را با بعضى از دوستان، از جمله، استاندار محترم تهران مطرح کرده ام که اميد است مورد توجّه آنها قرار بگيرد. البته در ملاقات هايى هم که در نجف با بعضى از مراجع بزرگ داشتم، مسئله قبر کلينى را مطرح کردم و آنها فرمودند در موقع مناسب، اين کار انجام خواهد شد.
به هر حال، من از همه عزيزانى که حضور دارند يا موفّق نشدند حضور پيدا کنند و در قسمت هاى مختلف، با کنگره همکارى کردند _ که ان شاء الله جناب آقاى مهريزى توضيح خواهند داد _ تشکر مى کنم. اميدوارم که بتوانيم خدمت قابل عرضه اى را درخصوص بزرگداشت اين عالم جليل و عظيم، ارائه کنيم.
والسلام عليکم و رحمة الله و برکاته!
