شناخت نامه شيخ ابو الفتوح رازى (ج۲)
عنوان: شناخت نامه شيخ ابو الفتوح رازى (ج۲) (شرح حال)
به کوشش: على اکبر زمانى نژاد
تعداد جلد: ۱ (۳۶۸ صفحه)، وزیری
ناشر: دار الحديث
محل نشر: قم
تاریخ انتشار: ۱۳۸۴
بخش اول : عناوين عربى
۱. ابو الفتوح رازى فى بحار الأنوار / علاّمه مجلسى
در اين مقاله، سخنان پراکنده اى از علاّمه مجلسى، از ميان مجلدات بحار الأنوار جمع آورى شده است.
۲. ابو الفتوح رازى ترجمان کلام اللّه / ميرزا عبداللّه افندى اصفهانى
اين مقاله، فصلى از کتاب رياض العلماء افندى است که به زندگى ابو الفتوح رازى اختصاص دارد. افندى درباره ابوالفتوح مى گويد که او به تصوف و کلام صوفيه تمايل داشت. او سپس آثار وى را، يک يک، بر مى شمارد و به توصيف آنها مى پردازد و از نقل اقوال ديگران درباره وى غلفت نمى ورزد.
۳. جمال الملّة والحقّ فى روضات الجنان / خوانسارى
اين نوشتار نيز زندگى نامه ابو الفتوح از کتاب روض الجنات است و به بيان حيات وى و آثارش اختصاص دارد.
۴. ابوالفتوح رازى فى خاتمة المستدرک / محدّث نورى
محدّث نورى، ضمن بيان مشايخ ابن شهر آشوب، از ابو الفتوح رازى ياد مى کند و به زندگى، خاندان، آثار، مشايخ و شاگردان مى پردازد.
۵. الشيخ ابو الفتوح رازى فى اعيان الشيعة / سيد محسن امين عادلى
عاملى در اعيان الشيعة، در ميان دانشوران قرن ششم به ابو الفتوح رازى اشاره مى نمايد و ديدگاه علما را درباره وى بيان مى دارد و از آثار وى ياد مى کند. مشايخ، شاگردان، خاندان، فرزندان و ... از ديگر عناوين اين نوشتار است.
۶. ابو الفتوح رازى فى طبقات اعلام الشيعة / شيخ آقا بزرگ تهرانى
نوشتار کوتاهى درباره ابو الفتوح و تفسير وى است.
۷. الرازى فى الکنى و الالقاب / شيخ عباس قمى
نوشتار کوتاهى درباره مفيد نيشابورى است که در آن به تأليفات وى اشاره شده و يادآورى شده که او عموى ابو الفتوح رازى است. ادامه نوشتار، بيان مشايخ و شاگردان مفيد است.
۸. ابو الفتوح رازى فى مستدرک سفينة البحار / شيخ على نمازى
در اين نوشتار ـ که ترجمه مفيد نيشابورى است ـ نوشته شده که وى عموى ابو الفتوح رازى است. آن گاه، از مشايخ و شاگردان و آثار مفيد ياد شده است.
۹. الرازى فى نهج السعادة / شيخ محمّد باقر محمودى
در اين نوشتار، حديثى از امير المؤمنين به نقل از تفسير ابو الفتوح رازى درج شده است. على عليه السلام در اين حديث، درباره توکل و متوکلان سخن گفته است.
۱۰. روح الجنان في التفسير والمفسّرون / محمّد هادى معرفت
بيان گوشه هايى از زندگى ابو الفتوح سخن آغازينِ اين نوشتار است. نويسنده، در پى آن، به جايگاه تفسير وى و تأثير آن در ديگر تفاسير پرداخته است. او سخن قاضى نوراللّه شوشترى را تأييد کرده و گفته است که فخر رازى به شدت تحت تأثير ابو الفتوح رازى بوده و در تفسير فخر رازى اصل مطلب همان بوده که ابو الفتوح رازى آورده و فخر رازى مطالب فرعى را بر آن افزوده است.
در اين نوشتار، روش وى در تفسير، احاطه به مفردات ... و از مهارت هاى ابو الفتوح دانسته شده است.
نويسنده، سپس، احاطه مؤلف بر تاريخ و سيره را سبب امتياز و برجستگى اين تفسير دانسته است.
۱۱. ابو الفتوح رازى فى المفسرون حياتهم و منهجهم / سيد محمّد على ايازى
در اين بخش ـ که قطعه اى از کتاب ياد شده است ـ به کتابشناسى اجمالى تفسير ابو الفتوح پرداخته شده و از زندگانى مؤلف و آثار و تأليفاتش سخن به ميان آمده است.
ادامه نوشتار درباره روش تفسيرى ابو الفتوح رازى بوده و بخش پايانى آن، معرفى آثار نوشته شده درباره آن تفسير است.
۱۲. ابو الفتوح رازى فى هدية الاحباب / شيخ عباس قمى
تعريب: هاشم صالحى
در اين نوشتار کوتاه از روض الجنان نامبرده شده و از فوت و مدفن نويسنده آن سخن به ميان رفته است.
۱۳. ابو الفتوح رازى فى دائرة المعارف الاسلامية الکبرى
در اين نوشتار درازدامن ابو الفتوح رازى، آثار، اساتيد و شاگردان او معرفى شده و از ديدگاه ديگران درباره وى سخن به ميان آمده است. ادامه مقاله بيان خصوصيات و چاپ هاى تفسير روض الجنان است و در آن به مقايسه ميان اين تفسير و ساير تفاسير پرداخته شده است.
۱۴. ابو الفتوح رازى و کتاب يوحنّا / شيخ يوسف بحرانى
اين نوشتار ـ که آخرين و طولانى ترين نوشته بخش عربى کتاب است ـ به ترجمه عربى رساله يوحنّا اختصاص دارد و متن کامل آن نقل شده است.
رساله يوحنّا داستان گونه اى درباره چگونگى تشيع شخصى نصرانى به همين نام است که بعد از مطالعه مذاهب چهارگانه اهل سنت به تشييع گراييده است.
بخش دوم : عناوين فارسى
۱. جمال الدين ابو الفتوح خزاعى نيشابورى / محمّد باقر ساعدى
اين نوشتار، ترجمه فارسى زندگى نامه ابو الفتوح رازى در رياض العلماء است. از آنجا که نوشته رياض العلماء در بخش عربى معرفى شده، در اين جا از معرفى مجدد خوددارى مى شود.
۲. ابو الفتوح رازى و عبدالجليل رازى در مجالس المؤمنين / قاضى نور اللّه شوشترى
اين نوشته در دو بخش ارائه شده و زندگى نامه دو شخصيت مذکور از کتاب مجالس المؤمنين برگرفته شده است. بخش اول، زندگى نامه کوتاه ابوالفتوح است و در بخش دوم به زندگى عبد الجليل رازی صاحب کتاب النقض پرداخته شده است.
۳. مزار شيخ ابو الفتوح رازى / مقدس اردبيلى
نويسنده، با نقل مطلبى از ابن حمزه در ايجاز المطالب، ديده هاى ابن حمزه را از فوت ابو الفتوح رازى نقل کرده، آن گاه مى نويسد که مردم اصفهان مزار ابو الفتوح شافعى را به اشتباه به نام ابو الفتوح رازى مى خوانند و به زيارت آن مى روند.
۴. ابو الفتوح رازى عالى ترين مرتبه اصالت و نجابت / محمّد باقر ساعدى
نويسنده، در اين نوشتار به معرفى ابو الفتوح رازى، خاندان، مشايخ، شاگردان و آثار وى پرداخته است و در پايان ذکر کرده که ممکن است رساله يوحنّا و حُسنيه از ابو الفتوح باشد، ليکن انتساب تبصرة العوام به وى خالى از دقت است.
۵. سال وفات ابو الفتوح رازى و شاهد صادق / ميرزا محمّد صادق آزادانى اصفهانى
در اين نوشته، به نقل از کتاب شاهد صادق سال وفات ابو الفتوح رازى ۵۴۰ هجرى دانسته شده است و چند سطرى درباره شهر رى درج شده است.
۶. تعيين قبر شريف شيخ ابو الفتوح رازى در جوار حضرت عبدالعظيم عليه السلام / ملاّ محمّد باقر واعظ تهرانى کجورى
نويسنده در بخشى از کتاب جنة النعيم به شرح احوال ابو الفتوح پرداخته و ضمن نقل اقوال برخى از نويسندگان پيش از خود، از مدفونان در رى سخن به ميان آورده است.
۷. ابو الفتوح رازى قدوة المفسرين / شيخ عباس قمى
نوشته اى کوتاه درباره زندگى و آثار ابو الفتوح رازى است.
۸. ابو الفتوح رازى / محمّد جواد نجفى
اين نوشتار هم، سخن کوتاهى درباره ابو الفتوح رازى و ذکر اسامى مشايخ اوست.
۹. ابو الفتوح رازى و تفسير او / علامه قزوينى
قزوينى يکى از مفصل ترين و در عين حال دقيق ترين شرح حال ها را براى ابو الفتوح رازى نوشته است و با دقت زايد الوصف خود به يافتن زمان ولادت و وفات ابو الفتوح پرداخته است. اين نوشتار، مأخذ بسيارى از مقالاتى است که پس از وى به رشته تحرير درآمده است. قزوينى نوشته خود را براى درج در خاتمه چاپ پنج جلدى تفسير ابو الفتوح آمده نموده و به عنوان «خاتمة الطبع» در پايان جلد پنجم چاپ شده است.
او با ترسيم نسب نامه ابو الفتوح و بيان زندگى خاندان وى به اقدامى کم نظير دست زده و سپس به توصيف تفسير وى پرداخته، ويژگى هاى آن را بيان داشته است.
او از ديگر آثار ابو الفتوح نيز غافل نبوده و صفحاتى را نيز درباره آنها قلمى کرده است.
۱۰. ابو الفتوح رازى و علاّمه قزوينى / عباس اقباس آشتيانى ـ عبد الحسين زرين کوب
در اين نوشته از سه شخصيتى که در معرفى شيخ ابوالفتوح رازى و تفسير وى بيش از ديگران سهم داشته اند، ياد شده است. اينان، علاّمه شعرانى، دکتر حقوقى و علاّمه قزوينى هستند.
«علاّمه قزوينى آن گوهر گرانبها» از عباس اقبال آشتيانى و «علاّمه قزوينى پيشواى بزرگ تحقيق» از عبد الحسين زرين کوب مقالاتى است که درباره مرحوم قزوينى به رشته تحرير درآمده و در اين نوشتار گنجانده شده است.
۱۱. شرح حال ابو الفتوح رازى / علاّمه شعرانى
مقاله مفصلى است که درباره ابو الفتوح رازى به رشته تحرير درآمده و در مقدمه تفسير وى درج شده است. نويسنده در اين مقاله به شرح حال ابو الفتوح و خاندان او، ذکر مشايخ و شاگردان وى و ديدگاه دانشوران درباره او پرداخته است.
۱۲. ابو الفتوح رازى / محمّد على مدرس تبريزى
اين نوشتار، فصلى از کتاب ريحانة الادب است که به معرفى ابو الفتوح رازى پرداخته و تأليفات وى را معرفى کرده است.
۱۳. جمال المللة والحق و الدين / محمّد على مصاحبى نائينى (عبرت)
نويسنده در کتاب تذکرة مدينة الأدب معرفى کوتاهى از ابو الفتوح درج نموده که اين مقاله همان معرفى کوتاه است.
۱۴. ابو الفتوح رازى / ميرزا محمّد حسن حسينى زنوزى
زندگى نامه کوتاه ابو الفتوح رازى و بيان آثار وى اساس اين مقاله را تشکيل داده و در پاورقى هاى آن منابع شرح حال اين مفسر درج شده است.
۱۵. ترجمه شيخ ابو الفتوح رازى / شيخ محمّد جواد شاه عبدالعظيمى
بيان لقب و کنيه شيخ ابو الفتوح، زندگى نامه پدر و اجداد وى و برخى خاندان او در اين مقاله آمده است و اجازات ابو الفتوح و ذکر مدفن وى از ديگر عناوين اين مقاله است. در پايان به توصيف تفسير روض الجنان پرداخته شده است.
۱۶. ابو الفتوح رازى در لغت نامه دهخدا / على اکبر دهخدا
ابو الفتوح يکى از مدخل هاى لغت نامه دهخدا است که در آن به معرفى اين عالِم بزرگوار پرداخته شده و از تفسير و مدفن وى سخن به ميان آمده است.
۱۷. بقعه ابو الفتوح رازى / دکتر حسين کريمان
اين نوشتار، سطورى درباره بقعه و سال فوت ابو الفتوح رازى است.
۱۸. ابو الفتوح رازى / على دوانى
اين مقاله که در ابتدا در ماهنامه درس هايى از مکتب اسلام چاپ شده و سپس در کتاب مفاخر اسلام درج گرديده است، عهده دار معرفى دودمان و پدران و اعمام دانشمند ابو الفتوح شده و از عصر وى و رابطه اش با زمخشرى و طبرسى سخن به ميان آورده است. معرفى استادان و شاگردان او و تأليفاتش از ديگر مطالب مقاله است.
۱۹. رخدادهاى زمان ابو الفتوح رازى / غلامحسين مراقبى
اين نوشتار جهت درج در مقدمه روض الجنان تصحيح ملک الشعراى بهار به رشته تحرير درآمده است. بيان خدمات قزوينى در خاتمة الطبع و عسکر حقوقى در تحقيق در تفسير ابو الفتوح رازى نخستين مطلب اين مقاله است و نويسنده در فصلى با عنوان برون آمدن شيعه از لاک گذشته فکرى، به نو انديشى هاى فقهى شيعه در عصر ابو الفتوح رازى اشاره کرده، رى و رخدادهاى آن را در زمان آن مفسير به تصوير کشيده است. سخن از اختلافات شيعه و سنى و پديد آمدن بدعت در دين عنوان پايانى اين نوشتار است.
۲۰. ابو الفتوح رازى / دانشنامه ايران در اسلام
مقدمه کوتاهى در معرفى ابو الفتوح و بيان آثار اين مفسر گرانقدر شيعى است.
۲۱. ابو الفتوح مفسر نامدار امامى / سيد کاظم موسوى بجنوردى
در اين مقاله ـ که در دايرة المعارف بزرگ اسلامى درج شده ـ به زندگى، خاندان ويژگى هاى فکرى و رفتارى، اساتيد، شاگردان و فرزندان ابو الفتوح رازى پرداخته شده و از تفسير وى و رابطه آن با ديگر تفاسير سخن به ميان آمده است. بررسى خصوصيات چاپ هاى مختلف اين تفسير و معرفى ديگر کتاب هاى ابو الفتوح مطلب پايانى اين مقاله است.
۲۲. ابو الفتوح رازى / دايرة المعارف تشيع
زندگى نامه مختصرى از ابو الفتوح رازى است که در آن به آثار وى اشاره شده است.
۲۳. ابو الفتوح رازى / جويا جهانبخش
در اين مقاله کوتاه هم ابو الفتوح رازى و تأليفات وى معرفى شده است.
۲۴. ابو الفتوح رازى خزاعى است؟ / سيد رضا ديباجى
نويسنده، با بيان اين که ابو الفتوح رازى بى نياز از تعريف است، خاندان او را يکى از خاندان هاى پر برکت در تاريخ معارف اسلامى دانسته، به شرح حال بستگان نزديکش پرداخته، از وقايعى که در صدر اسلام بر بنو خزاعه رفته، سخن به ميان آورده است.
۲۵. مقبره ابو الفتوح رازى / محمّد شريف رازى
در اين نوشتار به بيان مقبره ابو الفتوح رازى پرداخته و مدفونان بقعه وى را نام برده است.
۲۶. رواق ابو الفتوح رازى / اصغر قائدان
نويسنده، ضمن بيان موقعيت مقبره ها و مزارات مجموعه آستان حضرت عبد العظيم در توسعه جديد، به قبور و رواق ابو الفتوح رازى پرداخته، مدفونان مقبره او را نام برده است.
۲۷. ابو الفتوح رازى و بررسى يک اشتباه تاريخى / رضا مختارى
نويسنده بر اين اعتقادات که شهداى بئر معونه چهارده نفر بوده اند، که يکى از آنان جدّ ابو الفتوح رازى است؛ امّا مفسران و تاريخ نگاران عدد آنها را چهل نفر ذکر کرده اند. نويسنده به بررسى علت رخداد اين اشتباه پرداخته و نمونه هايى از اين اشتباه را در کتب تاريخ و تفسير نقل کرده است.
۲۸. در تکميل فرمايشات علاّمه قزوينى / دکتر محمّد جعفر ياحقى ـ دکتر محمّد مهدى ناصح
نويسندگان ـ که مصححان آخرين چاپ روض الجنان هستند ـ به تکميل سخنان قزوينى پرداخته، مطالبى درباره سال نگارش تفسير و وفات مفسر نگاشته اند. در پايان، يکى از نسخ خطى تفسير را معرفى کرده اند.
