مقدمه آثار کنگره ابوالفتوح
شهر رى، يکى از پايگاه هاى کهن تشيّع و مَهد رشد و بالندگى عالمانى چون کلينى، صدوق، ابوالفتوح رازى و ... بوده است. طرح گراميداشت بزرگان و عالمان رى، از نيمه دوم سال ۱۳۸۰، در دستور کار آستان حضرت عبدالعظيم عليه السلام و مؤسسه علمى ـ فرهنگى دارالحديث قرار گرفت. نخستين همايش از اين سلسله، در بهار ۱۳۸۲ با برپايى کنگره بزرگداشت حضرت عبدالعظيم عليه السلام آغاز شد و اکنون، دومين همايش از اين سلسله، به بزرگداشت شيخ ابوالفتوح رازى رحمه الله مفسّر قرن ششم هجرى، اختصاص دارد. دبيرخانه علمى کنگره بزرگداشت شيخ ابوالفتوح رازى، از نيمه دوم سال ۱۳۸۲ و پس از برگزارى کنگره بزرگداشت حضرت عبدالعظيم حسنى عليه السلام با اهداف زير، کار خود را آغاز کرد:
۱. معرّفى و بزرگداشت شخصيت علمى و معنوى شيخ ابوالفتوح رازى،
۲. تحقيق و پژوهش در ميراث به جا مانده از آن مفسّر و دانشمند کم نظير،
۳. شناخت جايگاه و تأثير تفسير ابوالفتوح بر ساير تفاسير (اعم از تفاسير شيعه و اهل سنّت)،
۴. ترويج معارف قرآنى و حديث اهل بيت عليهم السلام.
محصولات علمى کنگره که در اين بيست ماه به ثمر رسيده اند و هنگام برپايى کنگره عرضه مى شوند، از اين قرارند:
يک. مجموعه آثار کنگره ۲۰ جلد
دو. ويژه نامه هاى مجلات ۴ مجلّه
سه. خبرنامه کنگره ۴ شماره
چهار. لوح فشرده متن تفسير ابوالفتوح و مجموعه آثار کنگره
گزارش اجمالى اين چهار محور، به قرار زير است:
یک. مجموعه آثار کنگره
مجموعه آثار کنگره که به صورت مکتوب در بیست مجلّد عرضه می گردد، در نُه حوزه، بدین شرح، ساماندهی شده است:
۱. مجموعه مقالات کنگره
از مجموع هفتاد مقاله رسیده به کنگره، ۴۳ مقاله پس از ارزیابی علمی برگزیده شده اند که در سه موضوع، دسته بندى شده، به چاپ مى رسند:
الف. روش تفسيرى ابوالفتوح رازى (۲۱ مقاله) ۲ جلد
ب. مباحث کلامى در تفسير ابوالفتوح رازى (۱۰ مقاله) ۱ جلد
ج. گوناگون (شامل: فقه و اصول، کتاب شناسى و ...) (۱۲ مقاله) ۱ جلد
۲. شناخت نامه ابوالفتوح رازى ۳ جلدآنچه درباره شيخ ابوالفتوح رازى و تفسير وى در لا به لاى کتاب ها و يا به صورت مقاله و رساله تدوين يافته بسيار است. مجموع اين اطلاعات و تحليل ها، در سه مجلّد، بدين ترتيب، سامان يافته است:
الف. شناخت نامه ابوالفتوح رازى (علوم قرآن در تفسير روض الجنان) ۱ جلد
ب. شناخت نامه ابوالفتوح رازى (شرح حال) ۱ جلد
ج. شناخت نامه ابوالفتوح رازى (کتاب شناسى و نسخه شناسى) ۱ جلد
۳. تصحيح کتاب «تحقيقى درباره تفسير ابوالفتوح رازى» تأليف دکتر عسکر حقوقى ۳ جلدکامل ترين اثرى که تاکنون درباره تفسير ابوالفتوح رازى نگارش يافته، کتاب سه جلدى مرحوم دکتر عسکر حقوقى است که قريب به پنجاه سال از تأليف و چهل سال از انتشار آن مى گذرد و تاکنون نيز تجديد چاپ نشده است. تصحيح علمى اين کتاب، با استخراج مصادر اقوال و ارجاع پانوشت ها به چاپ جديد تفسير، و ويرايش و صفحه آرايى جديد، بخشى از کارهايى است که بر روى اين اثر انجام شده است.
۴. نمايه موضوعى و فهرست هاى فنّى تفسير ابوالفتوح رازى ۳ جلداز آن جا که سه چاپ اوّل ۱ تفسير ابوالفتوح، داراى فهرست هاى فنّى نيست و چاپ اخير (آستان قدس رضوى) نيز نمايه موضوعى ندارد و فهرست هاى هر جلد آن به تفکيک و در پايان همان جلد چاپ شده است، تهيه نمايه موضوعى و فهرست هاى فنّى جهت استفاده از اين گنجينه معارف قرآنى امرى ضرورى مى نمود. بدين جهت، با استفاده از محقّقان بنياد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى و برخى فضلاى قم، مجموعه «نمايه موضوعى و فهرست هاى فنّى» در سه جلد، بدين شرح، آماده شد:
الف. نمايه موضوعى و فهرست هاى عمومى ۱ جلد
ب. فهرست اشعار فارسى و عربى ۱ جلد
ج. فهرست واژه هاى پُر بَسامد يا خاصّ ۱ جلد
۵. پژوهش نامه تفسير ابوالفتوح رازى ۱ جلدجايگاه بلند تفسير ابوالفتوح رازى سبب شده است که تاکنون پانزده پايان نامه کارشناسى ارشد و دکترى و کتاب مستقل درباره آن تدوين شود. گزارش تفصيلى و علمى از اين پايان نامه ها و کتاب ها و استخراج نکات بديع علمى و آراى نو در آنها، بُن مايه و اساس اين کتاب است.
۶. زندگى نامه ابوالفتوح رازى ۱ جلدگرچه درباره شيخ ابوالفتوح رازى در لا به لاى کتاب هاى تراجم و تفسير، شرح احوال هايى آمده، اما تاکنون درباره وى، اثرى مستقل و قابل استفاده براى عموم در دسترس نبوده است. اين زندگى نامه به انگيزه معرّفى ابوالفتوح و تفسير او (روض الجنان) براى فارسى زبانان (بويژه جوانان و دانشجويان) است.
۷. بازنويسى داستان هاى تفسير ابوالفتوح ۲ جلدتفسير ابوالفتوح، حاوى داستان هاى بسيار است که مرحوم دکتر عسکر حقوقى، اکثر آنها را در يک جلد در کتاب خود آورده است. با توجّه به سازندگى داستان، مجموعه اى از اين قصه ها که حاوى مطالب اخلاقى و معنوى (بويژه در ضمن شرح احوال پيامبران و پيشوايان دينى) است، گزينش و براى استفاده بهتر جوانان، با ادبياتى امروزين، بازنويسى شده است. اين مجموعه در دو جلد رقعى عرضه مى گردد.
۸. مأخذشناسى ابوالفتوح رازى و تفسير وى ۱ جلداين کتاب، حاوى گزارشى اجمالى است از مجموعه آنچه درباره ابوالفتوح و تفسير وى در قالب کتاب، مقاله، پايان نامه و يا ضمن کتاب ها، به فارسى، عربى و برخى زبان هاى اروپايى، تاکنون عرضه شده است.
۹. حواشى علاّمه شعرانى بر تفسير ابوالفتوح ۲ جلد
علاّمه ميرزا ابوالحسن شَعرانى، حواشى عالمانه و سودمندى بر تفسير ابوالفتوح دارد که چون در ضمن يکى از چاپ هاى پيشين منتشر شده، مهجور مانده است. مجموعه اين حواشى، استخراج گرديده، که در قالب دو جلد عرضه مى گردد.
دو. ويژه نامه هاى مجلاّت علمىبر اساس پيگيرى ها و توافق هاى به عمل آمده از سوى دبيرخانه علمى کنگره، مجلات:
۱. پژوهش هاى قرآنى،
۲. بيّنات،
۳. آينه پژوهش،
۴. علوم حديث.
هم زمان با برپايى کنگره، يک شماره خود را ويژه «ابوالفتوح رازى و تفسير وى» عرضه مى کنند.
سه. خبرنامه کنگرهتاکنون دو شماره از اين خبرنامه به چاپ رسيده و دو شماره ديگر نيز در دست تهيه است که يک شماره پيش از برگزارى کنگره و يک شماره نيز در روز برگزارى آن، عرضه مى شود. چهار. تهيه لوح فشرده (CD) حاوى متن تفسير ابوالفتوح و محصولات علمى کنگره اين لوح فشرده، با مشارکت مرکز تحقيقات کامپيوترى علوم اسلامى آماده و هم زمان با برپايى کنگره عرضه مى گردد. در پايان، از همه فرهيختگان و انديشه مندان، سازمان ها و نهادهاى علمى ـ پژوهشى و دست اندرکاران امور اجرايى که در به ثمر رسيدن اين همايشْ سهم داشته اند، سپاس گزارى مى شود، و بويژه از: توليت محترم آستان حضرت عبدالعظيم عليه السلام و رياست محترم مؤسسه علمى ـ فرهنگى دارالحديث، شوراى عالى سياست گذارى و شوراى علمى کنگره، بنياد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى، مرکز تحقيقات کامپيوترى علوم اسلامى، مديران عالى آستان حضرت عبدالعظيم عليه السلام، مديران و محققان مرکز تحقيقات دارالحديث، سازمان چاپ و نشر دارالحديث، دانشکده علوم حديث.
مهـدى مهـريـزى دبير کميته علمى تابستان ۱۳۸۴
۱) تاکنون تفسير ابوالفتوح رازى در چهار نوبت به چاپ رسيده است: ۱. چاپ پنج جلدى با تصحيح ملک الشعراى بهار و خاتمة الطبع علاّمه محمّد قزوينى. ۲. چاپ ده جلدى با تصحيح ميرزا مهدى الهى قمشه اى. ۳. چاپ دوازده جلدى با تصحيح علاّمه ميرزا ابوالحسنى شعرانى. ۴. چاپ بيست جلدى بنياد پژوهشى هاى اسلامى آستان قدس رضوى.
