اخلاق و آيين جدل در کتاب «نقض»
مقاله حاضر، در پى گزارش و تحليل شيوه پاسخگويى عبد الجليل رازى به مدّعيات نويسنده کتاب بعض فضائح الروافض است. پاسخ هاى رازى و شيوه او يکدست و يکسان نيستند؛ برخى پاسخ ها دقيق، سنجيده، تحليلى و اخلاقى اند و پاره اى از آنها جدلى. با اين همه، کتاب رازى، فاقد ساختارى روشن است و نويسنده، عمدتاً در پى آن بوده است تا پا به پاى اشکالات کتاب بعض فضائح الروافض پيش برود و به اشکالات مندرج در آن پاسخ دهد. به همين سبب، اين مقاله مى کوشد تا شيوه پاسخگويى وى را استخراج و نمونه هاى مختلفى از آن را که در سراسر کتاب پراکنده اند، طبقه بندى کند. با اين رهيافت، نوشتار حاضر در شانزده محور، نکات کليدىِ شيوه عبد الجليل رازى را طبقه بندى و تحليل کرده است. برخى از اين محورها عبارت اند از: مناقشه در پيشينه تشيّع مدّعى؛ اشاره به الزامات خاص تفکر اشعرى که مدّعى به آن وابسته است، امّا از آنها بى خبر است يا بدان ها پايبند نيست؛ حفظ حريم خاندان پيامبر صلى الله عليه وآله در سراسر مناقشات، برخلاف مدّعى؛ به کارگيرى قياس ذوحدّين بر ضدّ حريف و به دام انداختن وى؛ آشکار کردن منطق يک بام و دو هواى مدّعى؛ تفکيک بين حقّانيت شخص از رفتار پيروانش؛ نشان دادن اشکالات نامرتبط با مسائل اعتقادى؛ به کارگيرى منطق توضيح و تبيين مسائل و ابهام زدايى؛ نشان دادن مغالطه همسويى؛ و به کارگيرى منطق کلوخ و سنگ.
کليدواژه ها: اخلاق جدل، عبد الجليل رازى، نقض، بعض فضائح الروافض، مدّعى، ناقض.
*. دانشيار دانشگاه اديان و مذاهب.
