بررسى توصيفى ساختار دستورىِ کتاب «نقض»/ علی درویشانی
بررسى توصيفى ساختار دستورىِ کتاب «نقض»
کتاب «بررسی توصیفی ساختار دستوری کتاب نقض»، سوّمین عنوان از مجموعه آثار کنگرۀ عبدالجلیل است که توسط آقای علی درویشانی نوشته شده است.
حاصل تلاش نویسنده، در يک پيش گفتار، يازده فصل و گزارش نهايى و نتيجه گيرى فراهم آمده است.
در پيش گفتار، ابتدا به معرفى کتاب «نقض»، مؤلّف آن و مصحّح گران مایه پرداخته شده است. سپس در فصل اوّل، بررسى ويژگى هاى تاريخى ـ جغرافيايى، برجستگى هاى سبکى و ارزش هاى ديگر اين اثر، مطمح نظر قرار گرفته است.
فصل دوم، دارای دو بخش است. در بخش اوّل، جملات، از جنبه هاى مختلفى چون: تعدّد فعل، بيان مفهوم و مقصود، وجود و عدم فعل، و جمله هاى ساده از حيث ارکان و ترتيب اجزاى جمله، پرداخته شده است. در بخش دوم، جمله هاى مرکب و تقسيم آن به جمله هاى پايه و پيرو و همچنين، نقش جمله هاى وابسته، مورد بررسى قرار گرفته است.
در فصل سوم، فعل از جنبۀ ساختمان و ويژگى هاى آن از قبيل: گذر، وجه، معلوم و مجهول، زمان و همچنين افعال معين، افعال غير شخصى و افعال ربطى، مورد بررسى قرار گرفته است. اين بخش، تقريباً گسترده ترين قسمت اين کتاب به حساب مى آيد و براى بيان مطالب، از کتاب دستور تاريخى فعل احمدى گيوى، بيشترين بهره برده شده است.
فصل چهارم، به مبحث اسم، اختصاص دارد. در اين فصل، اسم از لحاظ: شمار، ساختمان، معرفه، نکره، اسم جنس و همچنين انواع مصدرها بررسى شده است. در اين فصل، مؤلّف بيشتر از کتاب دستور زبان وحيديان کاميار، سود برده است.
فصل پنجم، گروه اسمى و وابسته هاى آن و جايگاه وابسته ها و نقش هاى آنها در جمله و چگونگى ساخت بعضى از اين وابسته ها، توضيح داده شده است.
فصل ششم، انواع ضماير موجود در کتاب نقض، و کاربرد آنها در جمله، بررسى و مشخص شده است.
در فصل هفتم، انواع قيد از جنبه ساختمان و از جهت مفهوم، مورد بررسى قرار گرفته است. در پرداختن به بخش قيد از جهت ساختمان، تلفيقى از نظريات وحيديان و فرشيدورد، اساس کار قرار داده شده و در بخش بررسى قيد از جهت مفهوم، از ديدگاه هاى خيّامپور و انورى ـ احمدى گيوى بهره گرفته شده است.
در فصل هشتم، به بررسى شبه جمله ها پرداخته شده و نمونه هايى از موارد موجود، بيان شده است.
فصل نهم، به صورت مفصّل و گسترده، به انواع نقش نماها اختصاص يافته است. در قسمت معانى حروف اضافه و ربط، از کتاب دستور زبان خطيب رهبر و دستور مفصّل امروز فرشيدورد استفاده شده و در مجموع، مبحث نقش نما، بر اساس تقسيم بندى هاى دکتر وحيديان کاميار، صورت گرفته است.
در فصل دهم، وندها و کلمات مشتق، شناسايى و توضيح داده شده اند و در اين بررسى، نقطه نظرهاى فرشيدورد و انورى ـ احمدى گيوى، ملاک قرار گرفته اند.
فصل يازدهم، به واج ها اختصاص يافته است. در اين فصل، تحوّلات واج ها و تفاوت آنها با فارسى امروز در نظر گرفته شده و از آثار فرشيدورد و وفايى استفاده شده است.
کتاب، با کلّياتى درباره خصوصيّات دستورى کتاب نقض پايان مى پذيرد که در واقع، نتيجه اى از يافته ها و ويژگى هاى دستورى کتاب نقض است.
در پايان، فهرستى از منابع و مآخذِ به کار رفته در اين تحقيق، به صورت الفبايى آمده است.
کتاب بررسى توصيفى ساختار دستورىِ کتاب «نقض«، نوشتۀ علی درویشانی، سومین اثر از مجموعه آثار کنگرۀ بزرگداشت عبدالجلیل رازی قزوینی است که همزمان با برگزاری مراسم کنگره، در ۲۱۸ صفحۀ وزیری، در اختیار علاقه مندان به زبان و ادب فارسی گذاشته شده است.
