کتاب «نقض»، با تحقیق و ویرایش جدید/ جمعی از پژوهشگران
کتاب نقض از متون کهن فارسی در حوزۀ مناظرات کلامی و اعتقادی است که حاوی اطلاعات فراوان تاریخی و جغرافیایی از قرن ششم است.
این سه ویژگی (فارسی بودن؛ کلام و عقاید؛ اطلاعات جغرافیایی و تاریخی) سبب شده است که این کتاب، مورد اقبال جدّی متخصّصان و پژوهشگران این سه عرصه قرار گیرد.
در دورۀ معاصر، محقّق کم‌نظیر، سختکوش و فرزانه، میر جلال الدین محدّث اُرمَوی، با توصیه و مشاورۀ اساتید بزرگ ادبیات فارسی (یعنی علامه محمد قزوینی و عبّاس اقبال آشتیانی)، به تصحیح و تحقیق و عرضۀ این کتاب، همّت ورزید.
وی این کتاب را دو بار به چاپ رساند:
چاپ اول در سال ۱۳۷۱ق / ۱۳۳۱ش، با مقابله با پنج نسخۀ خطّی، که در ۷۴۳ صفحه به زیور طبع، آراسته شد.
در چاپ دوم که در سال ۱۳۵۸ انجام شد، محدّث اُرمَوی کتاب را مجموعا با هشت نسخه مقابله کرد. یعنی افزون بر پنج نسخۀ چاپ نخست، با سه نسخۀ دیگر مقابله کرد. و به همراه کتاب نقض دو جلد نیز به عنوان تعلیقات، در توضیح، تکمیل و شرح این کتاب منتشر نمود.
برپایی کنگره بزرگداشت عبد الجلیل رازی قزوینی، پژوهشگران دست‌اندرکار کنگره را بر آن داشت تا با حفظ تمام حقوق معنوی مرحوم محدّث اُرمَوی و ارج نهادن بدان، ویرایش جدیدی از این کتاب عرضه کنند. از آن رو که نسخۀ جدیدی از کتاب یافت نشد، مبنا و معیار، مقابله محدّث با هشت نسخۀ یادشده (چاپ دوم نقض) قرار گرفت.
ویرایش جدید، با هدفِ به روز کردن برخی ارجاعات، رفع پاره‌ای نواقص، تکمیل برخی از فواید و تسهیل در قرائت و فهم متن، در دستور کار قرار گرفت که جمعی از محقّقان، برای انجام آن، دعوت به همکاری شدند.
کارهای انجام شده در ویرایش جدید، با توضیح اجمالی، عبارت اند از:
۱. ویرایش، نشانه‌گذاری و پاراگراف‌بندی:
به کار گیری نشانه‌های ویرایشی و تقطیع مناسب بندهای طولانی متن و هم‌چنین استفاده از نشانه‌های کسره و سکون برای اشاره به وصل و قطع کلمات متوالی، از روش‌های تأثیرگذار در فهم صحیح متن (بخصوص در متون کهن، مانند کتاب نقض) است. از این رو، این هر سه روش، در ویرایش جدید، اعمال شده است و به جهت حفظ اصالت متن و امانت تحقیق، از هرگونه اصلاح، تغییر، جا به جایی و حذف کلمات، مطلقاً خودداری شده است.
۲. ویرایش پانوشت‌ها:
تمام مطالبِ پانوشت‌ها به صورت کامل، ویرایش شده و البته از حذف و دخل و تصرف در محتوای پانوشت‌ها خودداری شده است. البته برخی دخل و تصرف‌ها در تخریجات و اضافه کردن مطالبی اندک در توضیح متن و یا ترجمۀ کلمه‌‌ها صورت گرفته که با عنوان «ویراستار» مشخص شده اند و نشان‌دهندۀ آن است که آن مطلب، از مرحوم محدّث نیست.
۳. تخریج کامل روایات:
با توجه به این که منابع فراوانی پس از مرحوم محدّث، تحقیق و منتشر شده‌اند و نیز امروزه امکاناتی برای جستجو در متون فراهم است که در اختیار ایشان نبوده است، تمام روایات کتاب نقض، مجدداً و به صورت کامل، مصدریابی شده و مصادر تازه یاب، در پانوشت، گزارش شده اند.
۴. عنوان‌گذاری:
از آن رو که کتاب نقض، از هر گونه سرفصل و عنوانی بی‌بهره است، به جهت سهولت دستیابی محققان به محتوای کتاب، موضوعاتی از متن، استخراج شده و در حاشیۀ سفید صفحات، قرار داده شده است.
۵. استخراج و تنظیم نمایه‌های متن:
کتاب نقض، شامل اطلاعات مهم و پراکنده‌ای است که دستیابی به آنها، بدون استخراج نمایۀ موضوعی، غیرممکن می‌نماید. بدین جهت، نمایۀ موضوعی آن، استخراج شده و در پایان کتاب، با نظمی موضوعی ـ الفبایی، عرضه شده است.
۶. تلخیص و ویرایش ملحقات کتاب نقض:
هم زمان با چاپ کتاب نقض در سال ۱۳۵۸ش، دو جلد نیز به عنوان تعلیقات «نقض» در ۱۳۹۷ صفحه به قلم مرحوم محدّث، منتشر شده است که شامل ۲۲۴ مورد تعلیقۀ توضیحی بر آن کتاب است. این تعلیقات ـ که حاصل سی سال تلاش علمی آن عالم سختکوش اند ـ، در چاپ جدید، تلخیص شده (و در چند مورد، کلاً حذف شده) و بعد از ویرایش، به انتهای کتاب، ضمیمه شده اند.
۷. استخراج و تنظیم فهرست‌های فنّی:
از متن و تحقیق کتاب، پانزده عنوان فهرست فنّی استخراج شده است که در پایان کتاب، در دسترس خواننده قرار گرفته‌اند.
عناوین فهرست‌ها به ترتیب ذیل است:
۱. آیات؛ ۲. احادیث و آثار؛ ۳. عناوین خطبه‌ها و نامه‌ها؛ ۴. اشعار عربی؛ ۵. اشعار فارسی؛ ۶. امـثال عربی؛ ۷. امثال فارسی؛ ۸. اشخاص؛ ۹. کتب یاد شده در متن؛ ۱۰. مکان‌ها؛ ۱۱. ادیان، فرق و مذاهب؛ ۱۲. قبایل، جماعات و طوائف؛ ۱۳. وقایع و حروب؛ ۱۴. لغات و اصطلاحات؛ ۱۵. منابع تحقیق.
۸. شماره‌گذاری:
برای هر یک از فقراتی که عبد الجلیل رازی از کتاب «بعض فضائح الروافض» نقل کرده و سپس به جواب آن پرداخته، شماره‌ای در وسط صفحه در نظر گرفته شده است.
۹. ارجاع به چاپ قبل:
در حاشیۀ سفید صفحات، به شمارۀ صفحۀ چاپ قبلی (چاپ سال ۱۳۵۸) اشاره شده است.
کتاب یاد شده، در یک جلد ۱۲۵۰ صفحۀ وزیری، در بهار سال ۱۳۹۱، توسط سازمان چاپ و نشر مؤسسه دارالحدیث، به قیمت ۲۷۰/۰۰۰ ريال منتشر شده است. برای خرید این کتاب می توانید با شماره تلفن ۷۷۴۰۵۲۳-۰۲۵۱ تماس حاصل نمایید.
