گزارش کوتاهی از فعالیت های دبیرخانۀ «کنگرۀ بزرگداشت عبدالجلیل رازی»
شهر رى، يکى از پايگاه هاى کهن تشيّع و مهد رشد و بالندگی عالمان و محدّثانِ بسيار بوده است. به منظور معرفی و گرامیداشت شخصيت علمی و معنوی آن بزرگواران، مؤسسه علمى ـ فرهنگى دارالحديث، با همکارى آستان حضرت عبدالعظيم(ع)، از سال ۱۳۸۰ طرحی را با عنوان «گراميداشت بزرگان و عالمان ری» در دست اجرا دارد تا در پرتو شناساندن اين چهره های ماندگار، برخى فعاليت هاى پژوهشى و فرهنگى نيز سامان يابد.
عالمان و محدّثانی که بزرگداشت آنها تا کنون در دستور کار قرار گرفته است، عبارت اند از:
۱. حضرت عبدالعظيم حسنی(ع) (م ۲۵۰ ق)؛
۲. ابوالفتوح رازی (زنده در قرن ۶)؛
۳. ثقةالاسلام کلينی (م ۳۲۹ ق)؛
۴. عبدالجليل رازی قزوينی (زنده در ۵۶۰ ق)؛
۵. شيخ صدوق (م ۳۸۱ ق)؛
۶. سيّد مرتضی علم الهدی (م ۴۳۶ ق)، به مناسبت هزارمين سال وفاتش.
سه همايش نخست، به ترتیب در سالهاى ۱۳۸۲، ۱۳۸۴ و ۱۳۸۸ هجری شمسی برگزار شد و اينک چهارمین همايش، به بزرگداشت عبدالجلیل رازی قزوینی اختصاص یافته است که در سال آینده، برگزار خواهد شد.
نصيرالدين عبد الجليل بن ابی الحسين بن ابی الفضل قزوینی رازی، از عالمان و متکلّمان برجستۀ شیعی «ری» در سدۀ ششم است. او از سخنوران و وعّاظ معروف زمان خود بوده و توصيف شيخ منتجب الدين رازی (م ۵۸۵ ق) از او با عنوان "الشيخ الواعظ" بيانگر اين ويژگی وی است.عبد الجلیل رازی با کتاب نقض ـ که در شمار متون کهن فارسی است ـ شناخته می شود؛ کتابی که حاوی اطلاعات فراوان تاریخی، مذهبی، جغرافیایی، کلامی و ... است.
دبیرخانه این کنگره، از زمان آغاز به کار خود، فعالیت هایی را ترتیب داده است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می شود:
الف. برگزاری جلسات شورای علمی کنگره
برخی از مصوّبات این جلسات، عبارت اند از:
۱. تدوین محورها و ریز موضوع فراخوان مقاله؛
۲. بازنویسی کتاب نقض؛
۳. ترجمۀ کتاب نقض به زبان عربی؛
۴. تدوین زندگی نامۀ عبدالجلیل به همراه گزیده هایی از کتاب برای مخاطب عموم در یک جلد و ترجمۀ آن به زبان های عربی و انگلیسی؛
۵. تألیف شناخت نامۀ آثار در بارۀ عبد الجلیل و کتاب نقض در یک جلد؛
۶. انتشار کتاب نقض، با انجام امور زیر:
الف. درج حداقل علائم ویرایشی؛
ب. استخراج مصادر؛
ج. تلخیص پاورقی ها و تعلیقات تصحیح مرحوم محدّث و درج آن در پاورقی مربوط؛
د. تهیۀ فهرست های فنّی؛
ه. اعراب گذاری متون عربی؛
و. توضیح برخی واژه های مربوط به اعلام و اماکن.
کتاب های ذیل، در مرحلۀ تدوین و آماده سازی هستند:
ب. سفارش تألیف و تدوین کتاب
۱. زندگی نامۀ عبدالجلیل و گزارش تحلیلی از کتاب «نقض»، محمّدعلی سلطانی؛
۲. بررسی توصیفی ساختار دستوری کتاب «نقض»، علی درویشانی؛
۳. شناخت نامۀ عبدالجلیل و «نقض»، هادی ربّانی؛
۴. تحقیق کتاب نقض با تلخیص تعلیقات مرحوم محدّث اُرموی، جمعی از پژوهشگران.
ج. سفارش و پذیرش مقاله
عناوین مقالات سفارشی و دریافتی، عبارت اند از:
۱. معرفت خدا و توحید و اسمای صفات از نظر عبدالجلیل رازی قزوینی، محمّد بیابانی اسکویی؛
۲. امامت از نگاه عبد الجلیل رازی قزوینی، اصغر غلامی؛
۳. مواجهۀ متکلّمان امامی با فلسفه، از آغاز تا سدۀ ششم هجری، علینقی خدایاری؛
۴. یادکردهای عبدالجلیل قزوینی در کتاب نقض در خصوص فرقه شناسی، حمید احمدی جلفایی؛
۵. حسن و قبح عقلی و بازخوردهای آن در اندیشۀ عبد الجلیل رازی، محسن جوادی؛
۶. ویژگی های شیعۀ اصولی از دیدگاه عبد الجلیل، قاسم جوادی؛
۷. بن مایه های قرآنی عبدالجلیل در کتاب «نقض»، علی راد؛
۸. دفاع از امامیه و برائت از اسماعیلیه در «نقض»، رسول رضوی؛
۹. مدرسۀ سنّیان در برابر دارالعلم شیعیان (بحثی پیرامون کتاب «نقض»)، لئوناردو کپتزن، ترجمه: فریده مهدوی دامغانی؛
۱۰. اخلاق و آداب جدل در «نقض»، سیّد حسن اسلامی؛
۱۱. وجوه فرهنگی ـ تمدّنی مذهب تشیّع تا سدۀ ششم هجری، محمّد باغستانی؛
۱۲. بررسی الگوی وحدت گرایی در جریان اعتدالی شیعه: کتاب «نقض» به عنوان نمونه، علی معموری؛
۱۳. خاندان بابویه در کتاب «نقض»، سید محسن موسوی؛
۱۴. کتاب «نقض» در کتاب شناسی ها و کتب رجالی، علی صدرایی خویی؛
۱۵. وابستگی فرقه ای سادات در دورۀ عبدالجلیل قزوینی، کازئو موریموتو؛
۱۶. رابطۀ «التدوین» رافعی با «نقض»، محمّد مرادی؛
۱۷. جغرافیای ری و قزوین در «نقض»،علی ملکی میانجی؛
۱۸. پراکندگی جغرافیایی جمعیتی شیعیان در کتاب «نقض»، مائده بخشنده؛
۱۹. مناقب نگاری در قرن ششم، مهدی غلامعلی؛
۲۰. مدارس و محافل علمی دورۀ عبدالجلیل، مرتضی وفایی؛
۲۱. شعرای شیعه یِ یاد شده در کتاب «نقض»، حسین پورشریف؛
۲۲. زیدیه و علویان در «نقض»،سید علی موسوی نژاد؛
۲۳. نوادر کلامی «نقض»، رضا بابایی؛
۲۴. غلو و غلوگرایی در «نقض»، جویا جهان بخش؛
۲۵. نگاه تأویلی به آیات قرآن در «نقض»، محمّدرضا موحدی؛
۲۶. اوضاع شیعیان زیدی و مناسباتشان با شیعیان امامیه در قرن ششم، حسن فرهنگ انصاری؛
۲۷. حکایات و گزارش های تاریخی در «نقض»،محمّدمهدی خوش قلب؛
۲۸. علوم و قواعد حدیثی در کتاب «نقض»، محمّدمهدی احسانی فر؛
۲۹. جایگاه اصطلاح «شیعۀ اصولیّه» در گفتمان کلامی عبدالجلیل رازی، سیّد محمّدهادی گرامی؛
۳۰. بررسی سبک شناسی شیوۀ نگارش در قرن ششم، بر اساس کتاب «نقض»،عبد الرضا مدرّس زاده؛
۳۱. بررسی فرم زبانی کتاب «نقض»،مریم غفّاری جاهد؛
۳۲. مناظره و وحدت در کتاب «نقض»، صدّیقه لبانی مطلق؛
۳۳. تشیّع و تصوّف در کتاب «نقض»، ابوالفضل هاشمی.
نهادهای همکار در برگزاری کنگره
گفتنی است در برگزاری این کنگره، چندین مرکز علمی و فرهنگی کشور همکاری خواهند داشت که به ترتیب الفبا عبارت اند از:
۱. آستان حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)؛
۲. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی؛
۳. جامعة المصطفی(ص) العالمیة؛
۴. کتاب خانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی؛
۵. مجمع جهانی اهل بیت (ع)؛
۶. مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی؛
۷. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی؛
۸. مؤسّسۀ علمی ـ فرهنگی دار الحدیث.
