گزارشی از فعالیتهای کمیته علمی کنگره
هماره از فخر تاریخ اسلام تاکنون، صحابیان پاک نهادِ نیکومنش، در ترویج و ساحتْ گستری معارف و آموزهای ژرف، که مستقیم و بی‌هیچ واسطه از لسانِ معصومان علیهم السلام، شنیده بودند، نقش و تأثیری محورین داشته‌اند.
حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام، نیز از همین عدۀ گران ارج است که در عهدِ چند تن از اهل بیت (امام کاظم تا حضرت هادی علیهم السلام) زیسته، از آنان حدیث شنیده و تعالیمشان را گسترانده است. تعظیم و تجلیل و نیز تحلیل شخصیت و زیست پژوهیِ وی بر یکان یکانِ پژوهشیان و دانشوران، فریضه و تکلیف است. موسسۀ فرهنگی دارالحدیث، بر آن شد تا مراسمی را در بزرگداشتِ این شخصیتِ محتشم، پی‌افکند. پس از مدتی تأمل، بررسی و برپایی نشستهای گونه‌گون، در دبیرخانۀ کنگرۀ حضرت عبدالعظیم علیه السلام در مرکز تحقیقات دارالحدیث تأسیس شد که وظیفۀ آن، سامان‌دهی و رتق و فتق علمیِ امور مربوط به این کنگره بود.
بدین ترتیب، دبیرخانۀ کنگرۀ حضرت عبدالعظیم علیه السلام، که دبیری علمی آن را حجت الاسلام و المسلمین مهدی مهریزی بر عهده داشت، آغاز به کار کرد. در نخستین گام، فراخوان و دعوت‌نامه‌ای تدوین شد و برای مراکز و افراد مختلف ارسال گردید. محققان، نویسندگان، مراکز حوزوی، دانشگاهی، مؤسسات علمی ـ فرهنگی، نهادهای دولتی و خصوصی و بسیاری دیگر، که شمارشان به حدود پانصد و پنجاه رسید، فراخوان مقالات را دریافت کردند. گفتنی است این فراخوان، در روزنامه‌های ایران، اطلاعات و جمهوری اسلامی درج و نشر شد. علاوه بر این، متن فراخوان به زبان عربی و انگلیسی نیز ترجمه شد و به کشورهای مختلف فرستاده شد و همچنین در روزنامۀ عربی الوفاق و نیز روزنامه انگلیسی زبان، ایران نیوز (IRAN NEWS) چاپ شد.
در ذیل به اجمال به پاره‌ای از کارهای انجام شده و یا در دست انجام اشاره می‌شود:
یک. کتابها
کتابهایی که به مناسبت کنگرۀ حضرت عبدالعظیم علیه السلام به چاپ خواهند رسید و تاکنون مراحل مختلف را سپری کرده‌اند بدین قرارند:
۱. جنة النعیم ـ روح و ریحان، محمد باقر مازندرانی کجوری؛ تصحیح و تحقیق: سید صادق حسینی اشکوری.
این کتاب، پر برگ‌ترین اثری است که دربارۀ حضرت عبدالعظیم علیه السلام نگارش شده است. این کتاب به زبان فارسی بوده، در پنج جلد منتشر خواهد شد.
۲. التذکرة العظیمة، محمّد ابراهیم کلباسی؛ تصحیح و تحقیق، علیرضا هَراز.
این اثر به زبان فارسی بوده، در یک جلد، به چاپ خواهد رسید.
۳. جنّات النعیم فی أحوال سیدنا الشریف عبدالعظیم علیه السلام، ملا محمّد اسماعیل کزازی اراکی؛ تصحیح و تحقیق: علی اکبر زمانی نژاد.
این کتاب به زبان عربی بوده، در یک جلد، منتشر خواهد شد.
۴. فهرست نسخ خطّی کتابخانۀ آستان حضرت عبدالعظیم علیه السلام، ابوالفضل حافظیان.
در این کار بیش از هفتصد نسخه از نسخه‌های خطّی کتابخانۀ آستان مقدس عبدالعظیم علیه السلام فهرست شده و در دو مجلد منتشر خواهد شد.
۵. فهرست نسخ سنگی کتابخانۀ حرم حضرت عبدالعظیم علیه السلام، ابوالفضل حافظیان ـ علی صدرایی خویی.
در این پروژه حدود دو هزار و سیصد نسخۀ چاپ سنگی موجود در کتابخانۀ حرم حضرت عبدالعظیم علیه السلام فهرست شده و در یک جلد به چاپ خواهد رسید.
۶. مسند حضرت عبدالعظیم علیه السلام، عزیز الله عطاردی ـ علیرضا هَزار.
در این اثر حدود یکصد و بیست روایت رسیده از حضرت عبدالعظیم علیه السلام استخراج و تدوین شده که به همراه ترجمۀ آنها به فارسی در یک جلد منتشر خواهد شد.
۷. شناخت نامۀ حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام: مجموعه مقالات چاپ شده، به کوشش: علی اکبر زمانی نژاد.
در این اثر، بیست مقالۀ مهم در موضوعاتی چون: شرح حال حضرت عبدالعظیم، تاریخ ری، هنر و معماری ری و حرم حضرت عبدالعظیم، جغرافیای تاریخی ری و فهرست نسخ خطّی کتابخانۀ حضرت عبدالعظیم علیه السلام، استخراج و تنظیم و تدوین شده است که در یک جلد منتشر خواهد شد.
۸. شناخت‌نامۀ حضرت عبدالعظیم علیه السلام و شهر ری: مجموعۀ کتابها و رساله‌ها، به کوشش: مهدی مهریزی ـ علی اکبر زمانی نژاد.
در این مجموعه، ده رساله و کتابچه که در موضوعات مرتبط با حضرت عبدالعظیم علیه السلام و شهر ری بوده‌اند، گرد آمده است.
۹. مجموعه رساله‌های خطّی و سنگی دربارۀ حضرت عبدالعظیم علیه السلام، به کوشش سید مجتبی صحفی ـ علی اکبر زمانی نژاد. در این اثر بیش از پانزده رساله دربارۀ حضرت عبدالعظیم علیه السلام تصحیح شده و در قالب یک جلد به چاپ خواهد رسید.
۱۰. مجموعه رساله‌های خطی پیرامون امامزادگان و زیارتگاههای ری، به کوشش علی اکبر زمانی نژاد.
۱۱. امام زادگان و زیارتگاههای ری، محمّد قنبری.
در این اثر، شرح حال امام زادگان مدفون در شهر ری و زیارتگاههای مشهور آن سامان آمده است، که در یک جلد به چاپ خواهد رسید.
۱۲. عالمان و مشاهیر مدفون در حرم حضرت عبدالعظیم علیه السلام و شهر ری، به کوشش: علیرضا هَزار.
در این اثر، شرح حال بیش از یکصد و هفتاد نفر از عالمان و مشاهیر خواهد آمد که در حرم عبدالعظیم علیه السلام و نیز شهر ری مدفون هستند. این پروژه، که شرح حال نگاریهایش را نویسندگان گوناگون به سامان می‌رسانند، در یک جلد منتشر خواهد شد.
۱۳. دانشمندان و عالمان ری (رازی)، به کوشش محسن صادقی.
در این کتاب، شرح حال بیش از صد تن از عالمان و دانشمندانی که در شهر ری زاده شده و منتسب به آن هستند آمده است؛ خواه در شهر ری مدفون باشند و یا غیر آن. این اثر هم در یک جلد منتشر خواهد شد.
۱۴. زندگانی حضرت عبدالعظیم علیه السلام، محمّد علی سلطانی.
این کتاب که به شیوۀ دائرة المعارف نوشته خواهد شد به بررسی و نگارش زندگی و حیات حضرت عبدالعظیم علیه السلام خواهد پرداخت و در یک جلد منتشر خواهد شد.
۱۵. مجموعه مقالات و گفتارهای پراکنده، به کوشش علی اکبر زمانی نژاد ـ ابوالفضل حافظیان.
این مجموعه شامل یکصد و پنجاه گفتار و نوشتار است که از قرن سوم هجری تا عصر حاضر به زبانهای فارسی و عربی دربارۀ حضرت عبدالعظیم علیه السلام و نیز دیگر امامزادگان و شهر ری نوشته شده است. این مجموعه در یک جلد، آمادۀ چاپ است.
دو. مقالات
مقالاتی که به دبیرخانۀ کنگره رسیده، به دو بخش عمومی و سفارشی تقسیم شده است. مقالات سفارشی، مقالاتی بودند که واحدِ کنگره بر اساس ضوابط علمی ـ تحقیق، موضوعی را مناسب و مرتبط با مطالعات و تخصیص فرد خاصی دیده و مستقیم، نگارش آن مقاله را به وی سفارش داده است.
مقالات عمومی، مقالاتی هستند که از جانب نویسندگان گوناگون، که هر کدام به شکلی فراخوان مقالات و عنوانهای آن را دیده و موضوعی را برگزیده بودند، نوشته شده‌اند.
تمام مقالاتی که به دبیرخانۀ کنگره می‌رسد، پس از بررسی اجمالی، به ارزیابان واگذار می‌شود. هر مقاله را دو داور، بررسی و ارزشیابی می‌کنند. مقالات برگزیده شده، در نهایت، در مجموعه مقالات کنگره و یا مجلاتِ آینۀ پژوهش، علوم حدیث و یا نشریات دیگر درج خواهند شد.
مقالاتی که تا کنون پس از ارزیابی داوران، پذیرفته شده‌اند، بدین قرارند:
۱. تشیّع در ری (از قرن دوم تا نهم)، مرتضی دوستی‌ثانی.
۲. معارف والای فکری در احادیث حضرت عبدالعظیم علیه السلام، سید ابراهیم سید علوی.
۳. موقوفات آستان حضرت عبدالعظیم علیه السلام، حسین مؤذنی.
۴. خُلق عظیم (شرح احادیث اخلاقی ـ اجتماعی حضرت عبدالعظیم علیه السلام)، عبدالهادی مسعودی.
۵. تأثیر آستان حضرت عبدالعظیم علیه السلام بر تاریخ معاصر، محمّد علی تقوی راد.
۶. بررسی بست‌نشینی در حرم حضرت عبدالعظیم علیه السلام در دوران قاجار، نورالله عقیلی.
۷. پژوهش در روایات قرآنی ـ تفسیری حضرت عبدالعظیم علیه السلام، محمّد مرادی.
۸. مسند فقهی حضرت عبدالعظیم علیه السلام، عبدالمجید حسن نجفیان.
۹. زندگانی و روایات عبدالعظیم حسنی علیه السلام، مسیح الله جمالی.
۱۰. شخصیت علمی حضرت عبدالعظیم علیه السلام، ابوالقاسم غلامی مایانی.
۱۱. زیست‌نامه و فضایل اخلاقی و معنوی حضرت عبدالعظیم علیه السلام، محمّد رضا خیراله.
۱۲. عمۀ حضرت عبدالعظیم علیه السلام، نفیسه خاتون، دکتر مرتضی جباریان.
۱۳. شخصیت حضرت عبدالعظیم علیه السلام، آیة الله شیخ علی پناه اشتهاردی.
۱۴. زیارت حضرت عبدالعظیم علیه السلام، سید عبد الجواد علم الهدی.
۱۵. بر آستان سید الکریم عبدالعظیم علیه السلام، محمّد حسن ارجمندی.
۱۶. ثواب زیارت حضرت عبدالعظیم علیه السلام، دکتر محمّد رضا بندرچی.
۱۷. آفتاب ری، عباس عبیری.
۱۸. مهدویت در احادیث حضرت عبدالعظیم علیه السلام، علی اصغر رضوانی.
۱۹. عبدالعظیم حسنی از دریچۀ کلام معصومان و رجال شناسان، دکتر مرتضی جباریان.
۲۰. روایات ظهور امام زمان علیه السلام، منقول از حضرت عبدالعظیم علیه السلام، دکتر شاهرخ محمّدبیگی.
۲۱. شب حضرت عبدالعظیم علیه السلام، سید رسول آقاجانی.
۲۲. کتابشناسی ری، ابوالفضل حافظیان، سید محمّد حکیم.
۲۳. بررسی کلّی روایات حضرت عبدالعظیم علیه السلام، محمّد کاظم رحمان ستایش.
۲۴. بررسی ری و حضرت عبدالعظیم علیه السلام در سفرنامه‌ها، محسن صادقی.
۲۵. عَرض دین حضرت عبدالعظیم علیه السلام، احمد عابدی.
۲۶. خلق و خوی و فضائل حضرت عبدالعظیم علیه السلام، علی مختاری.
۲۷. حضرت عبدالعظیم علیه السلام از نگاه امامان معصوم علیه السلام، مهدی حسینیان.
۲۸. پیشینۀ عرض دین و عرض حدیث، سید کاظم طباطبایی.
۲۹. تشیع در ری، رسول جعفریان.
۳۰. زیارت معصومان و غیر معصومان؛ مأثوره و غیر مأثوره، رضا استادی.
۳۱. قران ری و رجال ری در کتاب «النقض»، علی صدرایی.
۳۲. جغرافیای تاریخی ری، علی ملکی.
۳۳. بررسی زیارت نامۀ حضرت عبدالعظیم علیه السلام، باقری بیدهندی.
۳۴. حضرت عبدالعظیم علیه السلام و ری در ادبیات فارسی، محمّد رضا موحدی.
سه. فعالیتها و محصولات رایانه‌ای کنگرۀ حضرت عبدالعظیم علیه السلام
۱. تهیۀ نرم‌افزار حاوی اطلاعات کتب سنگی و کتابشناسی کنگرۀ حضرت عبدالعظیم علیه السلام این نرم‌افزاری به زبان FAXPRO بوده و دارای بخشهای مختلفی است. محتوای اصلی این برنامه در دو حوزۀ: الف: فهرست کتب چاپ سنگی موجود در کتابخانۀ آستان حضرت عبدالعظیم علیه السلام.
ب: فهرست کتابشناسی شهر ری و حضرت عبدالعظیم علیه السلام است. این پروژه هم‌اکنون در مرحلۀ ورود اطلاعات است و مجری آن حجت الاسلام احسان سرخه‌ای می‌باشد.
۲. تهیۀ نرم‌افزار کنگرۀ بزرگداشت حضرت عبدالعظیم علیه السلام؛ در این نرم‌افزار کلیۀ آثار منتشر شده توسط دبیرخانۀ کنگره جای خواهد گرفت و امکانات مختلف نرم‌افزاری رایانه‌ای را در بر می‌گیرد. مجری این طرح مهندس مهدی رضایی است.
