معرفی نرم افزار «آفتاب ری»
امروزه نشر الکترونیکی آثار، در کنار انتشار مکتوب آنها، موجب دسترسی آسان به منابع و گسترش مخاطبان گردیده است. از این رو بسیاری از مراکز فرهنگی، انتشار آثار خود را در قالب CD و ارائه سایتهای اینترنتی در اولویتهای کاری خویش قرار داده‌اند.
کمیته علمی کنگره بزرگداشت حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام نیز در کنار نشر آثار مکتوب (مقالات و کتب) به انتشار نرم افزاری مشتمل بر این آثار با امکانات ویژه همت گماشته است. شرکت نما (نقش ماندگار آتی) این نرم افزار را به سفارش واحد نرم افزار مرکز تحقیقات دارالحدیث اجرا و به مرحله بهره‌برداری رسانده است.
نرم افزار «آفتاب ری» همزمان با برگزاری کنگره، برای ارائه در یک لوح فشرده (CD) و در قالب یک سایت اینترنتی در معرض استفاده محققان و علاقه مندان به حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام قرار خواهد گرفت.
نرم افزار مذکور با زبان Visual C و مدلهای پیش فرض Windows Explorer طراحی شده است. همچنین بانکهای اطلاعاتی موجود در برنامه با Access ذخیره شده و مورد بازیابی قرار می‌گیرد.
این نرم افزار به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی قابل استفاده بوده، مشتمل بر تصاویر بسیار زیبای آستان آن حضرت و آثار باستانی موجود در موزه و اماکن اطراف صحنها و تصاویری با ارزش از نسخه‌های نفیس موجود در کتابخانه نسخه‌های خطی آستان حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام است.
دو بخش اصلی برنامه ـ که می‌تواند کمک شایانی به محققان و ری‌پژوهان نماید ـ عبارتاند از:
۱. کتابها و مقالات
در این بخش می‌توان مجموعه کتب و مقالات تحقیق شده را ـ که بالغ بر سی جلد کتاب و حدود شصت مقاله است ـ مورد مطالعه و جست و جو قرار داد. این کتب و مقالات از سوی دبیرخانه کنگره بزرگداشت حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام به چاپ رسیده است.
دسترسی به متون کتب و مقالات از طریق گزینش نام آنها در فهرست تنظیم شده و شماره جلد و صفحه و از طریق فهرست مطالب از امکانات این بخش از برنامه است.
همچنین می‌توان با جست و جوی کلمات و عبارات، به متن مورد نظر دسترسی پیدا کرد. ضبط و بازیابی موارد جست و جو شده نیز برای بازنگری در پژوهشهای قبلی در برنامه پیش‌بینی شده است.
امکان فیش‌برداری و ویرایش فیشها از جمله خدماتی است که مورد استفاده محققان گرامی قرار خواهد گرفت.
نمایش کتب بر اساس صفحه‌آرایی چاپ شدۀ آن، به همراه پاورقیهای محققان نیز از مزایای این برنامه شمرده می‌شود.
۲. بانک کتابشناسی
به لحاظ اهمیت فهرست کتابهای خطی و چاپ سنگی موجود در کتابخانه آستان و کتابشناسی حضرت عبدالعظیم و شهر ری، علاوه بر ارائه این متون در ضمن کتب چاپ شده، برای استفاده بیشتر از امکانات تجزیه اطلاعات و دسترسی بهینه از داده‌ها، سه بانک اطلاعات (Data Base) جداگانه از این متون در برنامه ارائه گردیده. که به هر کدام جداگانه می‌پردازیم.
الف. بانک کتابهای خطی کتابخانه حضرت عبدالعظیم علیه السلام
این اطلاعات از کتاب فهرست کتابهای خطی کتابخانه حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام، تألیف ابوالفضل حافظیان بابلی تهیه و تنظیم شده است.
بخشهای اصلی برنامه عبارتاند از: نمایه‌ها و جست و جوی ترکیبی و جست و جوی ویژه.
در بخش اول فهرست الفبایی کتب و فهرست مؤلفان و تاریخ وفات تنظیم شده است. همچنین، فهرست کاتبان به سه شکل الفبایی نام، تاریخ کتابت نسخه‌ها و کاتبان قابل استفاده است.
فهرست نسخه‌ها با دو تنظیم الفبایی نام کتب و تاریخ کتابت از بخشهای بسیار مفید برنامه برای مقایسه نسخ و بررسی نسخه‌های با قدمت بیشتر است. فهرست آغاز نسخه‌ها و موضوعات نیز از دیگر فهرستهای موجود در این برنامه است.
بخش دوم با امکان جست و جوی موردی و ترکیبی بین اجزای اطلاعات مربوط به کتب، مؤلفان، موضوعات و نسخ می‌تواند در یافتن داده‌های خاص، مورد بهره‌برداری قرار گیرد. در جست و جوی ویژه می‌توان یک کلمه یا عبارت را در چند گزینه به صورت همزمان جست و جو نمود. جست و جوی عام و اعلام و نام کتب و آغاز و انجام از دامنه‌های موجود در این بخش است.
ب. بانک کتابهای چاپ سنگی کتابخانه حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام
این اطلاعات با استفاده از کتاب فهرست کتابهای چاپ سنگی کتابخانه حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام تألیف ابوالفضل حافظیان بابلی ـ علی صدرایی خویی، تهیه و تنظیم شده است.
دو بخش اصلی این مجموعه عبارتاند از: نمایه‌ها و جست و جوی ترکیبی. در بخش اول، فهرست نام کتب و مؤلفان و موضوعات در چهار فهرست جداگانه ارائه شده است. در بخش دوم امکان جست و جوی تک موردی و ترکیبی بین اجزای اطلاعات هر کتاب امکان پذیر است.
ج. بانک کتابشناسی حضرت عبدالعظیم حسنی و شهر ری
این اطلاعات با استفاده از کتاب مأخذشناسی حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام و شهر ری، تألیف ابوالفضل حافظیان بابلی ـ سید محمّد حسین حکیم، تهیه و تنظیم شده است.
ساختار اطلاعات این مجموعه بر اساس تنظیم مؤلفان آن بر مبنای نوع سند بوده است که عبارتاند از: ۱. کتابشناسی حضرت عبدالعظیم علیه السلام، شامل کتابهای مستقل و مشتمل و مقالات، ۲. کتابشناسی شهر ری شامل کتابهای مستقل و مشتمل و مقالات، ۳. اسناد و فرامین، ۴. نشریات، ۵. گزارشها و پایان‌نامه‌ها، ۶. نقشه‌ها، ۷. منابع لاتین، شامل کتابهای مستقل و مشتمل و مقالات.
بخشهای اصلی این مجموعه عبارتاند از: نمایه‌ها و جست و جوی ترکیبی. در بخش اول، فهرست نام کتب و مؤلفان و کمک مؤلفان و نشریات و موضوعات در نماهای جداگانه ارائه شده است. در بخش دوم امکان جست و جوی تک موردی و ترکیبی بین اجزای اطلاعاتِ نماهای کتاب و مؤلف امکان‌پذیر است.
