تأمّلى در احاديث تحريف نماى «الکافى»
چکيده
موضوع بحث، بررسى روايات کتاب «الکافى» در تحريف لفظى قرآن است که شامل تبديل و افزايش يا کاهش در آنهاست. کتاب «الکافى» به لحاظ وثاقت سند و گواهى ضمنى ثقةالاسلام کلينى بر پذيرش محتواى کتاب و نيز ذکر عناوين کتاب ها و باب هايى که از ديدگاه مؤلّف پرده برمى دارد، نقطه عطف در اين زمينه به شمار مى آيد.
عمده احاديث «الکافى» که در ظاهر، بر تحريف قرآن دلالت دارند، در باب «فيه نکت و نتف فى الولاية» در کتاب الحجّة آمده اند که فارغ از ضعف سند بايد در بررسى مفاد آنها (و ساير روايات در اين زمينه) به مبانى فهم و نقد آنها توجّه ويژه کرد که عبارت اند از: «قرآن، معيار انديشه ها و روايات»، «دشوارى در سرشت احاديث»، «ساختار قرآن و شيوه آموزه هاى وحى»، «سيره صحابه در نگارش شرح تفسيرى آيات در متن مصحف»، «درک گونه هاى وحى»، «شناخت واژگان کليدى در اين گونه روايات»، «جامع نگرى در احاديث». با درک اين مبانى و تطبيق آنها بر اين موارد، عمده اين روايات را از باب وحى تفسيرى يا تحريف معنوى و يا اختلاف قرائات و ... مى يابيم. اين روايت نقل شده در «الکافى» که: «قرآن هفده هزار آيه دارد»، خبرى واحد و از متفرّدات کتاب «الکافى» است. اين روايت در برخى از نسخه هاى «الکافى»، با عدد هفت هزار آمده که عددى تقريبى با آيات قرآن است. اگر اين پاسخ، کافى نباشد، هرگز نمى توانيم به ظاهر اين حديثْ ملتزم شويم؛ چون حتى کمتر از حدود يک چهلم از يازده هزار آيه ساقط شده، طبق اين حديث در مصادر فريقين به چشم نمى خورد، با آنکه داعى بر نقل آنها بوده است؛ بلکه در احاديث شيعى، حتّى يک روايات نيز يافت نمى شود که از حذف يا افزايش يک آيه کامل يا آياتى از قرآن خبر دهد تا مصداقى از اين کمّيت بزرگ باشد و اين، نيرومندترين دليل بر عدم اعتماد به مفاد حديث ياد شده است.
کليدواژه ها: تحريف قرآن، «الکافى»، کتاب الحجّة، ضعف سند، سيره صحابه.
----------------------------
* عضو هيئت علمى دانشگاه تهران.
