روش شناسى فقهىِ سيّد مرتضى
متكلّم، محدِّث، اديب، مورِّخ، مفسِّر، اصولى و فقيه نامى شيعه، على بن حسين بن موسى بن محمّد بن موسى بن ابراهيم بن موسى بن موسى كاظم عليه السلام، مكنّى به ابوالقاسم، مشهور به سيّد (شريف) مرتضى و ملقَّب به علم الهدى (۳۵۵ ـ ۴۳۶ق) از اساطين و بزرگان علماى شيعه در قرن چهارم و از نمايندگان مدرسه فقهى بغداد است. آثار فراوان علمىِ به جا مانده از سيّد مرتضى، حاكى از تضلّع وى در علوم گوناگون است. از جمله تخصص هاى سيّد مرتضى، خبرويت وى در علم شريف فقه است، به طورى كه آثار فقهى فراوانش بر آن گواهى مى دهند.
اين نوشتار، نگاهى كوتاه و گذرا بر روش شناسى فقهى سيّد مرتضى است كه از رهگذر آن، برخى از آرا و انديشه هاى فقهى ـ اصولى وى نيز بازشناسى و معرّفى خواهند شد.
بى شک يكى از صفحات پُررنگ در حيات فقهى سيّد مرتضى، ورود به عرصه فقه مقارَن و خدمات قابل توجّه وى در اين عرصه، در كنار فعاليت هاى فقهى غيرمقارن است. سيّد مرتضى با ميراث اجتهادىِ پايه گذارى شده در فقه شيعه توسّط قديمين در آغاز قرن چهارم و مستمسک قرار دادن آثار بزرگان مذاهب اربعه عامه، در دو بخش فقه شيعى و فقه عامه (فقه تطبيقى) منشأ تحوّل و مبدأ پويايى شد. بر اين اساس، در قسمت اوّل اين نوشتار، روش شناسى سيّد مرتضى در فقه غيرمقارن، و در قسمت دوم در فقه مقارن، مورد امعان نظر قرار گرفته است. در پايان نيز برخى از ديدگاه هاى خاصّ و شاذّ وى فهرست وار خواهند آمد.
واژگان كليدى: سيّد مرتضى، روش شناسى فقهى، فقه مقارن، فقه غيرمقارن، ديدگاه هاى ويژه.
*. پژوهشگر مؤسّسه كتابشناسى شيعه.
