علم امام از دیدگاه سیّد مرتضی علم الهدی
علم امام، یکی از مباحث مهّم کلامی است که در مبحث امامت، طرح می شود و همۀ علما، علم را یکی از صفات لازم در امام، ذکر کرده اند؛ چرا که لازمۀ امامت و رهبری، علم و آگاهی به مصالح و مفاسد امور بندگان است و تبعیّت از عالم، یک اصل فطری است و اصولاً نمی شود از یک فرد عالم، انتظار داشت پیرو فرد جاهل تر از خود باشد. اما این که محدودۀ این علم، چه قدر است، بین علما، اختلاف نظر وجود دارد. برخی آن را حدّ اقلی دانسته و محدود به وظایف امام نموده اند و برخی، نگاه حدّ اکثری داشته، معتقدند امام، به اذن خدا، نسبت به همه چیز، آگاه است. البته از آن جایی که در تعریف امامت نیز این نگاه حدّ اقلی و حدّ اکثری وجود دارد، کسانی که علم امام را محدود به شئون امامت نموده اند، اگر وظایف امام را گسترده بدانند، علم امام را نیز گسترده خواهند دانست و اگر آن را محدود نمایند، علم امام را نیز محدود خواهند کرد.
سیّد مرتضی، یکی از علمای شیعه است که امام را عالِم به همه چیز می داند. البته وی در بخش مربوط به ایفای نقش امامت، وجود آن علم را ضرور معرّفی می کند که لازمۀ امامت است و در سایر امور، امام را عالِم به آنها می داند؛ امّا وجود این علم را لازم و ضرور نمی شمارد.
این مقاله درصدد بیان آرای علما در این زمینه با تأکید بر آرای سیّد مرتضی است که مباحثی را ناظر به آرای قاضی عبدالجبّار معتزلی طرح کرده است.
واژگان کلیدی: سیّد مرتضی، علم امام، منابع علم امام، محدودۀ علم امام، گسترۀ علم امام.
