گزارش کنگره سید مرتضی در عراق
اشاره
از آن جا که سیّدِ مرتضی علم الهدی، اهل عراق است، یکی از اقدامات دبیرخانۀ کنگره، رایزنی با برخی مراکز مهم و تأثیرگذار در کشور عراق برای جلب مشارکت ایشان در برگزاری کنگره بود.
بر این اساس، هم‌زمان با آغاز رسمی فعالیت‌های دبیرخانۀ کنگره، از جناب حجة الإسلام و المسلمین شیخ محمّد حسّون درخواست شد تا در زمینۀ یاد شده با متولّیان آستان مقدّس حضرات: امام علی، امام حسین، امام کاظم و امام جواد علیهم السلام و نیز با مسئولان چند دانشگاه و مرکز علمی عراق، گفتگو و رایزنی کند.
نتیجۀ آن پیگیری ها، این شد که آستان مقدّس امامین کاظمین علیهما السلام، ششمین کنگرۀ بین المللی سالانۀ خود را به بزرگداشت سیّد مرتضی علم الهدی اختصاص دهد و مقالات دریافتی مربوط را برای چاپ، در اختیار این دبیرخانه قرار دهد.
برنامۀ یاد شده، در روزهای پنجشنبه و جمعه، سوم و چهارم رجب سال ۱۴۳۶، برابر با سوم و چهارم اردیبهشت ۱۳۹۴، با حضور تعدادی از کارگزاران، اندیشمندان و عالمان برجستۀ کشور عراق، چون: جناب شیخ حسین آل یاسین، نمایندۀ آیة الله العظمی سیّد علی حسینی سیستانی در شهر مقدّس کاظمین، جناب حجة الاسلام والمسلمین سیّد علاء موسوی، رئیس دیوان وقف شیعی، جناب آقای دکتر حسین شهرستانی، وزیر فرهنگ و آموزش عالی عراق، جناب آقای عادل فهد الشرشاب، وزیر گردشگری و میراث فرهنگی عراق، جناب آقای حامد خلف، دبیر کلّ هیئت وزرا، و نیز شمار فراوانی از شخصیت‌های دینی، فرهنگی، سیاسی و دانشگاهی، در سالن اجلاس آستان مقدّس امامین کاظمین علیهما السلام برگزار شد.
آیین گشایش این مراسم ـ که حجج اسلام آقایان: شیخ رضا مختاری و محمّدمهدی خوش‌قلب، به نمایندگی از ایران در آن حضور داشتند ـ ، با تلاوت آیاتی چند از کلام الله مجید، قرائت فاتحه و نثار آن به روح پاک شهیدان عراق، اجرای سرود آستان، و مشاهدۀ گزارش تلویزیونی در بارۀ فعالیت‌های ستاد برگزاری همایش و کمیته‌های فرعی و برنامه‌هایشان برای برگزاری این همایش سالانه آغاز شد.
در ادامۀ مراسم، تولیت آستان مقدس امام کاظم علیه السلام، جناب آقای دکتر جمال الدباغ به سخنرانی پرداخت. وی خاطرنشان کرد: امسال همایش به مناسبت هزارۀ درگذشت سیّد مرتضی علم الهدی ـ قدّس سرّه ـ تشکیل گردید؛ همان شخصیتی که شهرۀ آفاق است و در حقّ او گفته‌اند: «در مسائل اختلافی، پیشوای اهل عراق بود که همۀ عالمان به سوی او می‌شتافتند و از دانش او توشه برمی‌گرفتند. او چهرۀ برجستۀ مدارس عراق و گردآورندۀ طیف‌های گوناگون فکری بود. اخبار او ورد زبان‌ها، و سروده‌های او معروف، و مآثر و آثار او مورد ستایش بود».
وی افزود: «جا دارد که عالمان برجستۀ تاریخ اسلامی‌مان را بیش از پیش به جهانیان معرفی کنیم؛ کسانی چون سیّد مرتضی که در فقه، اصول، عقاید، کلام، قرآن‌شناسی و ادبیات، زبانزد عام و خاص بود. آستان مقدس امام کاظم علیه السلام مفتخر است که ضمن مشارکت در این همایش، از طریق پژوهش‌ها و مباحث مطرح شده در این نشست، این علوم را به پژوهشگران و جویندگان دانش عرضه بدارد.
اجتماع امروز ما در این بارگاه مقدّس، در واقع امتداد احیای سیرۀ ائمّه علیهم السلامدر پاسداشت علم و اندیشه است و نقش مهمی در زنده کردن نام عالمان امّت دارد. این مشارکت مبارک، دستاوردهای علمیِ سرشاری در پی داشت و بدین مناسبت از تلاش‌های پژوهشگران ارجمند و نیز اعضای کمیتۀ علمی همایش و کمیته‌های دیگر بابت تلاش‌هایی که در این راه مبذول داشتند تشکّر می‌کنم».
در ادامۀ مراسم، ریاست دیوان اوقاف شیعی، جناب آقای سیّد علاء موسوی، طیّ سخنانی به سیرۀ سیّد مرتضی، و نسب و جایگاه والایش در میان سادات و نقبا، و نیز شهرت علمی و ادبی و اجتماعی و گواهی اهل دانش به جایگاه ویژۀ او پرداخت و به پاره‌ای از اشعار و سخنانی که در حقّ سید مرتضی گفته‌اند، استشهاد نمود.
وی در پایان خاطرنشان کرد: «جای خرسندی و افتخار است که آستان مقدّس امام کاظم علیه السلام با برگزاری چنین همایش‌هایی، نقش برجستۀ خود را در قلمرو دانش و اندیشه و مباحث اسلامی از طریق بزرگداشت عالمان برجسته‌مان و دستاوردهای معرفتی درخشانشان تحکیم می‌بخشد».
در این نشست، همچنین وزیر آموزش عالی و پژوهش‌های علمی عراق، آقای دکتر حسین شهرستانی، طی سخنانی یادآور شد: «این، اقدام مبارکی از سوی تولیت آستان مقدس امام کاظم علیه السلام است که ما را در این جشنوارۀ ارزشمند گرد هم آورد تا از یکی از شخصیت‌های برجستۀ عراق یاد کنیم که در بغداد زیست و بالید و انواع دانش‌ها را به همۀ بشریت عرضه داشت و خانۀ او مدرسه‌ای سترگ و دانشگاهی بزرگ بود که عالمان و فقیهان برجسته‌ای از آن فارغ التحصیل شدند».
وی در ادامه افزود: «نهادهای دانشگاهی، دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه، امروز باید برای پاسداشت فرهنگ اسلامی، گسترش علوم و معارف، و مقابله با افکار و فرهنگ‌های منحرفی که تروریسم تکفیری می‌کوشد تا در محیط‌های اجتماعی سرایت دهد، دست به دست هم دهند. ما بعد از شکست تروریسم، مسئولیت سنگینی بر دوش داریم و آن، ریشه‌کن کردن اندیشه‌های منحرف،فعالیت‌های خرابکارانه، خشونت و هر چیزی است که چهرۀ دین، پیشوایان و باورهایمان را مخدوش می‌کند».
جناب شیخ عدی حاتم، دیگر سخنران این نشست بود که به نمایندگی از ستاد برگزاری همایش، به سخنرانی پرداخت و اظهار داشت: «مایۀ خرسندی است که هر سال در جوار امامین همامین، امام موسی کاظم و جواد الائمّه علیهما السلام به منظور نشر معارف و اندیشه‌های اسلامی، گرد هم می‌آییم».
وی خاطرنشان کرد: «امسال این همایش به مناسبت هزارمین سال درگذشت یکی از شخصیت‌ها و اندیشمندان بزرگ اسلامی، سیّد مرتضی رحمه الله، تشکیل یافته است؛ شخصیتی که سهم شایانی در میدان‌های علم و معرفت داشت و آرا و اندیشه‌های او همچنان محور پژوهش‌ها و مباحث علمی است».
وی ضمن ارائۀ گزارشی از فعالیت کمیته‌های همایش یادآور شد: «برای این همایش تخصّصی، بیش از شصت مقاله از ده دانشگاه داخل و خارجِ عراق و نیز برخی از مراکز پژوهشی دریافت شد. نویسندگان این مقالات، افزون بر عراق، از کشورهای الجزایر، مصر، عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران هستند. این مقالات به کمیته‌های ارزیابی علمی و تخصّصی همایش، ارائه شد و بر اساس ملاک‌های ارزیابی مقالات دانشگاهی، تعداد ۳۷ مقاله در محورهای گوناگون تأیید شد».
در پایان آیین افتتاحیۀ همایش، از برخی شخصیّت‌ها و دانشگاه‌های سهیم، و نیز اعضای کمیتۀ علمی همایش، با اهدای نشان ویژۀ همایش سیّد مرتضی، تجلیل شد.
گفتنی است که گزارش فعالیت های دبیرخانۀ کنگرۀ سیّد مرتضی در ایران، به همراه گزارش نسخه شناسی آثار سیّد _ که در چندین صفحه آماده شده بود_، از سوی آستان کاظمین علیهما السلام در اختیار شرکت‌کنندگان در این مراسم قرار گرفت.
نشست های علمیِ این همایش، پیش از ظهر و عصر روز جمعه چهارم اردیبهشت برگزار شد. در این نشست ها ـ که در سه محور: علوم قرآن، کلام و فلسفه، و ادب و لغت انجام شد ـ ، نویسندگان ۳۷ مقالۀ برگزیده، هر کدام در پنج دقیقه، خلاصۀ بحث خود را ارائه کردند و سپس به اشکالات و پرسش های اساتید حاضر، پاسخ دادند.
برگزاری «آیین اختتامیّه» همایش در عصر روز جمعه، پایان بخش برنامه های این همایش بود. در این نشست، ابتدا جمع بندی پیشنهادهای شرکت کنندگان در همایش، در پنج بند به این شرح خوانده شد:
دانشگاه‌های عراق و مراکز پژوهشی به منظور تأکید بر نقش عالمان برجسته در ایجاد تمدّنی معرفتی و ممتاز، وظیفۀ احیای نام و یاد آنان را بر عهده گیرند؛
ایجاد مراکزی پژوهشی برای احیای میراث سیّد مرتضی و نهادن نام این شخصیت بر مؤسّسات علمی؛
توجّه به ضرورت معطوف کردن و سوق دادن پژوهشگران در دانشگاه‌های عراق و به ویژه دانشجویان آموزش عالی به سمت مطالعه و بررسی دستاوردهای فکریِ دانشمندان مسلمان؛
تأکید بر اهمیت رسانه‌ها در معرفی تاریخ عالمان برجسته و ارائۀ دستاوردهای آنان به گونه‌ای که با نهضت علمی امروزِ کشور عزیزمان هماهنگ باشند؛
تأکید بر ضرورت افزایش کوشش‌های فرهنگی _ از نگارش و پژوهش گرفته تا برگزاری همایش و نشست‌های علمی _ به منظور توقّف موج گستردۀ اندیشه‌های افراطی که فضای کینه و خشونت را در همۀ محیط‌های انسانی پراکنده است و نیز کارآمد کردن روش‌های تربیتی در مقاطع گوناگون تحصیلی بدین منظور.
در پایان، با تقدیم نشان ویژۀ همایش سیّدِ مرتضی، از نویسندگان و دست اندرکاران برگزاری آن، تقدیر شد.
