الزامات رويكرد به تأويل از نگاه سيّد مرتضى
تأويل، تعبيرى است كه از ديرباز در بين دانشوران مسلمان رشته هاى گوناگون، متداول بوده است. بيشترين كاربرد اين واژه، در دانش هايى نظير: تفسير، حديث و فقه است. گر چه اين تعبير در مباحث كلامى و فرق و مذاهب نيز كاربردى شايان توجّه دارد، امّا در اين دانش هم به تبع مباحث مطروحه در دانش هاى پيشين، چنين توجّهى حاصل شده است. در بين دانشوران مسلمان، كسانى هستند كه به كاربرد فزون تر اين تعبير اشتهار دارند. مرحوم سيّد مرتضى علم الهدى فقيه، متكلّم، اديب، مفسّر و نقيب پُرآوازه شيعه، از جمله اين افراد است. سيّد مرتضى در مباحث تفسيرى، فقهى و حديثىِ خود، بارها از اين تعبير بهره گرفته است و حتّى كتابى پُربرگ در حوزه تفسير دارد كه در نام آن از اين تعبير استفاده كرده است و آن را با عنوان حقايق التأويل فى متشابه التنزيل، نام گذارى كرده است. گر چه بخش اندكى از اين كتاب باقى مانده است، امّا همين بخش اندک و نيز سخن كسانى كه اين كتاب را ديده اند، بيانگر اهميت اين نوشته است؛ كتابى كه به تعبير خطيب بغدادى، در زمينه معانىِ قرآن، نمونه آن نامقدور است. به گفته شيخ آقا بزرگ نيز دليل درستىِ سخن خطيب در باره اين كتاب، آن است كه سيّد در آن، آيات مشكله و متشابه را يكى يكى بيان كرده و دشوارى ها و اشكالات آن را رفع كرده است.۱
۱. الذريعة، ج۷، ص ۳۲.
