سيّد مرتضى و معيارهاى پذيرش اخبار
با توجّه به عقل گرايى مشايخ بغداد، مرورى بر ديدگاه هاى سيّد مرتضى به عنوان يكى از مهم ترين نمادهاى مكتب بغداد در ارزيابى و پذيرش اخبار، زواياى پنهان اين مدرسه در تعامل با احاديث را روشن مى سازد. وى به دليل عدم علم آورى خبر واحد، حجّيت آن را نفى مى كند و عدم پذيرش آن در ميان اماميه را اجماعى مى داند.
سيّد مرتضى، تعبّد به خبر واحد از ديدگاه عقل را نفى نمى كند؛ امّا معتقد است كه اين تعبّد در شريعت محقّق نشده است. از ديدگاه او عقل در اعتبارسنجى متون احاديث، نقش ويژه اى دارد؛ ولى نبايد اخبارى را كه ظاهرى متعارض با اصول اعتقادى و دليل عقل دارند. بدون تأمّل، رد و تكذيب نمود.
در ميان عالمان اماميه، سيّد مرتضى را مى توان از نخستين كسانى به شمار آورد كه بحث عدالت را در ارزيابى راويان اخبار مطرح كرده اند. معيارهاى سختگيرانه وى در بحث عدالت ـ كه با مباحث كلامى آميخته بوده ـ سبب شده است بسيارى از راويان، غير عادل تلقى شوند. سيّد مرتضى، تنها راه پذيرش خبر را مشافهه براى حاضران و تواتر براى ديگران مى داند.
در اين مقال، گزارش صاحب معالم از مبناى سيّد مرتضى نقل و نقد شده و شواهد تأييد و رد آن بررسى گرديده است. صاحب معالم در اين گزارش، مدعى شده است كه سيّد مرتضى، بيشتر اخبار موجود در آثار اماميه را به دليل تواتر يا اقتران با قرائن، مقطوع دانسته است.
واژگان كليدى: سيّد مرتضى، تواتر، خبر واحد.
*. عضو هيئت علمى «پژوهشگاه حوزه و دانشگاه».
