معرفی دو کتاب جدید منتشر شده توسط مرکز همایش‌های علمی و پژوهش‌های آزاد
مرکز همایش های علمی و پژوهش های آزاد دارالحدیث، در حال حاضر، در کنار اشتغال به آماده سازی آثار کنگرۀ بین المللی سیّد مرتضی علم الهدی در راستای مأموریت اصلی خود، موفق به انتشار دو کتاب شعر از مجموعۀ «سیری در قلمرو شعر آیینی» شده است:
شعر توحیدی
مجموعه «شعر توحیدی»، نخستین کتاب از مجموعۀ «سیری در قلمرو شعر آیینی» است که در ۶۵۶ صفحه وزیری و در دوازده بخش، پیشینۀ شعر توحیدی در چهارده سده را به ترتیب تاریخی بررسی کرده و نمونه های گوناگونی را از سروده های شاعران، ارائه نموده است.
ساحَت موضوعیِ شعر توحیدی ـ که مهم ترین و برجسته ترین قطعه از پازل شعر آیینی است ـ بسیار گسترده است و هر یک از سه عنوان اصلی و محوری: «نیایش»، «پرستش» و «ستایش» به لحاظ موضوعی، زیرمجموعه هایی دارند که با توحید ذات ربوبی و معرفت الهی مرتبطند؛ از قبیل: نماز، روزه داری، دعا، شبزندهداری، سحرخیزی، انابه و توبه، اعتکاف، طاعت و بندگی، توکّل، توسّل به حضرات معصومین علیهم السلام برای رسیدن به مقام قرب الهی و متّصف شدن به صفات جمالی و جلالی حضرت حق «عزّ إسمه» و دیگر مقوله هایی که در این قلمرو موضوعی قرار می گیرند.
در تدوین کتاب « شعر توحیدی»، مؤلف محترم آن، جناب استاد محمّدعلی مجاهدی، نکاتی را در نظر داشتند که از مهم ترین آنها موارد زیر است:
۱. تبیین جایگاه شعر توحیدی در زبان فارسی و پیشینۀ مکتوب یازده سده ایِ آن با استناد به منابع متقن تاریخی و ادبی.
۲. رعایت سنت سنَوی و ترتیب تاریخی و تقدّم و تأخّر شاعران به لحاظ زمانی.
۳. ارائۀ توضیحات لازم دربارۀ اصطلاحات، ترکیبات و واژه های دشوار در پاورقی صفحات.
۴. پرهیز از آوردن شعر شعرای دشوارسرا و در اولویت قرار دادن شعرهایی که تقریباً برای عموم قابل استفاده‌اند.
۵. تدوین مجموعه ای از فاخرترین و نابترین اشعار توحیدی به زبان فارسی برای برطرف کردن خلأ ملموس و محسوسی که از دیرباز در حوزۀ شعر توحیدی احساس میشد، و نیز تلاش در اعتلا بخشیدن به سطح آگاهی مشتاقان شعر و ادب توحیدی، خصوصاً شاعران آیینی سُرای جوان و ذاکران آل الله.
عروج سرخ (مجموعه شعر عاشورایی)
این کتاب که دومین عنوان از مجموعۀ «سیری در قلمرو شعر آیینی» است، از نظر موضوعی در ده بخش تدوین شده و در این تقسیمبندیِ موضوعی، وجه غالبی که بر آثار حاکم بوده، ملاک عمل قرارگرفته است. عناوین این ده بخش عبارتند از:
۱) بخش اوّل: محرّم، ماه «شور» و «شعور» و «حماسه»؛
۲) بخش دوم: سفیر عشق، مسلم بن عقیل علیه السلام؛
۳) بخش سوم: منظومۀ شهادت اصحاب فداکار امام حسین علیه السلام:
۱/۳. حر بن یزید ریاحی علیه السلام
۲/۳. عبد الرحمن بن عروة علیه السلام
۳/۳. محمد بن عبدالله بن جعفر علیه السلام
۴/۳. مسلم بن عوسجه علیه السلام
۵/۳. حبیب بن مظاهر علیه السلام
۶/۳. زهیر بن قین علیه السلام
۷/۳. عمرو بن قرظه علیه السلام
۸/۳. نافع بن هلال علیه السلام
۹/۳. اسلم تُرک علیه السلام
۱۰/۳. عابس بن شبیب شاکری علیه السلام
۱۱/۳. وهب و امّ وهب؛
۴) بخش چهارم: حماسه‌آفرینان بزرگ عاشورا:
۱/۴. در حماسه آفرینی های علمدار کربلا علیه السلام و زینب کبری علیها السلام
۲/۴. آیینۀ پیامبر صلی الله علیه و آله، حضرت علی اکبر علیه السلام
۳/۴. شهید بزرگ عاشورا، حضرت علی اصغر علیه السلام
۴/۴. دو جانباز بزرگ: حضرت عبدالله الحسن و قاسم بن الحسن؛
۵) بخش پنجم: خورشید همیشه روشن، امام حسین علیه السلام؛
۶) بخش ششم: عزّت‌آفرینی های پردگیان حرم علیهم السلام:
۱/۶. حضرت زینب علیها السلام
۲/۶. حضرت امّ کلثوم علیها السلام
۳/۶. حضرت سکینه علیها السلام
۴/۶. حضرت رقیه علیها السلام
۵/۶. حضرت اُمّ البنین علیها السلام؛
۷) بخش هفتم. فتنۀ خاکستری؛
۸) بخش هشتم: اربعین حسینی؛
۹) بخش نهم: کلیدواژه های عاشورایی: اعتراض، بیداری، رهایی؛
۱۰) بخش دهم: رباعی های عاشورایی.
کتاب عروج سرخ، در ۴۰۸ صفحه وزیری، به زیور طبع آراسته شده است.
در مورد زمینۀ تدوین این دو مجموعه، حضرت آیة الله ری شهری در پیشگفتار این دو کتاب چنین نوشت:
شب یازدهم محرم ۱۴۲۲ق/ ۱۳۸۰ ش، به مجلس عزاداری در بیت مقام معظم رهبری حضرت آیة الله خامنه ای رفته بودم. در آن مجلس، یکی از مداحان مشهور، شعرهایی خواند که رهبری پس از تمام شدن جلسه، ابراز ناخرسندی کرده، به وی تذکر دادند. همان شب، ایشان در محفلی خصوصی نکاتی را دربارۀ شعر آیینی فرمودند؛ از جمله:
۱. تأثیر ادبیات دینی و آیینی در اندیشه و روح جوانان؛
۲. اهتمام بیشتر در مضمون گزینی و آهنگ مناسب در مراثی؛
۳. تبیین هنرمندانۀ اهداف و ارزش های مطلوب در مکتب اهل بیت علیهم السلام؛
۴. احتراز از اشعار سست و مضامین نامستند و فاقد اعتبار دینی.
پس از آن جلسۀ مغتنم و به یادماندنی، این اندیشه در ذهن من شکل گرفت که در زمینۀ شعر عاشورایی و آیینی، گامی در خور، ضرورت یافته است. از این رو در سوم شهریور ۱۳۸۱، جلسه ای در دفتر تولیت آستان حضرت عبدالعظیم علیه السلام، با حضور شماری از شعرای برجستۀ کشور و مداحان اهل بیت علیه السلام برگزار شد. یکی از مهم ترین خواسته های شاعران و مداحان در آن جلسه، تدوین منبعی مستند و معتبر در زمینۀ مقاتل و مناقب اهل بیت علیهم السلام بود. بحمد الله، با تدوین «دانش‌نامۀ امام حسین علیه السلام» در پانزده جلد و سپس استخراج بخش مقتل آن با نام «شهادت‌نامۀ امام حسین علیه السلام» در دو جلد، به همّت محققان و نویسندگان مؤسسۀ علمی ـ فرهنگی دارالحدیث، دسترسی به منبعی معتبر و جامع ممکن گردید.
پس از آن، جلسه ای در هشتم بهمن ۱۳۹۲ با همان گروه از شاعران و مداحان برگزار شد تا دانش‌نامۀ مذکور برای حاضران تشریح و معرفی گردد و راه برای غنی سازی اشعار دینی و آیینی، بیش از پیش هموار شود.
این زمینۀ تاریخی سبب شد تا در سال ۱۳۹۳، «واحد شعر آیینی» در مؤسسۀ دارالحدیث راه اندازی شود. مسئولیت این واحد، تدوین و گردآوری اشعار آیینی همسو با آموزه های معتبر دینی و گزاره های مستند تاریخی در حوزه های مختلف است.
بی شک، شعر یکی از مهم ترین راه ها برای استوارسازی و جاودانگی اندیشه های ناب و معارف الهی است. شعر فاخر می تواند اندیشه ای را در گسترۀ جامعه، عمق و عمری طولانی ببخشد یا از آن پاسداری و نگهداری کند تا به زبان های دیگر نیز ترجمه شود و متفکران جهان را به تأمل وادارد. به کار گرفتن این زبان و ابزار در حوزۀ معارف دین، از اعتقادات و اخلاقیات گرفته تا فقه و تعلیم و تربیت، از گذشته های دور تا امروز مورد توجه ادیبان مسلمان بوده است؛ اگرچه کمتر شکل و شمایل موضوعی داشته و بیشتر در قالب جُنگ بوده است؛ مگر در حوزۀ عاشورا و فضایل و مناقب یا برخی رشته های علمی که تا حدّی صورت موضوعی یافته است.
«واحد شعر آیینی» مؤسسۀ علمی ـ فرهنگی دارالحدیث بر آن است که زیر نظر پژوهشگران معارف دینی و نیز کارشناسان ادبیات فارسی، آثاری منظوم و مرتبط با معارف دینی را گرد آورد و به جامعۀ علمی عرضه دارد تا راه گسترش معارف و مکتب اهل بیت علیهم السلام هموارتر گردد. از این رو برنامه هایی را در دستور کار خود قرار داده است که مهم ترین آنها بدین شرح است:
۱. تهیۀ مجموعه های موضوعی در حوزه های معارفی، اخلاق، فضایل و مناقب و مراثی؛
۲. انتخاب و گزینش اشعار فاخر از جهت محتوا و قالب؛
۳. نشان دادن ریشه های معرفتی این اشعار در آموزه های قرآنی و حدیثی.
آیة الله محمّدی ری شهری، در پایان یادداشت خود، ضمن تقدیر از زحمات استاد محمّدعلی مجاهدی، از شاعران متعهد درخواست کرده است که با توجّه به فراهم آمدن منابع معتبر و مستند در حوزۀ مناقب و مقاتل اهل بیت علیهم السلام و نیز معارف اعتقادی و اخلاقی آنان، در آفرینش های ادبی و ذوقی خود، دقت بیشتری مبذول دارند تا پس از این، جامعه بیش از پیش شاهد شعرهایی با محتوای صحیح و مطابق با اصول و فروع اعتقادی باشد.
