گزارش دبيرخانه علمى کنگره
کتاب شريف الکافى، تأليف ثقة الاسلام محمّد بن يعقوب کلينى رحمه الله، مهم ترين و برترين اثر مکتوب شيعه به شمار مى رود. اين کتاب که حاوى احاديث پيامبر صلى الله عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام در عرصه هاى مختلف دينى است، به جهت ويژگى هاى منحصر به فرد، محور شکل گيرى و توليد بخش وسيعى از ادبيات مکتوب شيعه بوده و در طول تاريخ، مورد اهتمام عالمان شيعه قرار گرفته و شرح ها و تعليقه ها و ترجمه هاى فراوان از آن و براى آن، عرضه شده است.
آستان حضرت عبدالعظيم حسنى عليه السلام و مؤسسه علمى ـ فرهنگى دار الحديث، سومين همايش از طرح «گراميداشت بزرگان و عالمان رى» را به بزرگداشت ثقة الاسلام کلينى اختصاص داده است.
اهداف مورد نظر در اين بزرگداشت، عبارت اند از:
۱. معرفى شخصيت علمى و معنوى ثقةالاسلام کلينى
۲. ترويج معارف حديثى اهل بيت عليهم السلام
۳. تحقيق و پژوهش در ميراث ثقة الاسلام کلينى
۴. شناخت جايگاه و تأثيرگذارى کتاب الکافى.
کميته علمى کنگره، پس از برگزارى کنگره بزرگداشت ابوالفتوح رازى در پاييز ۱۳۸۴، کار برنامه ريزى علمى اين کنگره را آغاز کرد و اين برنامه ها را در دستور کار قرار داد:
۱. تصحيح و تحقيق آثار مخطوط مربوط به الکافی (اعم از ترجمه، شرح، تعليقه و ...)
۲. گشودن افق هاى تازه پژوهشى در زمينه الکافى
۳. تجزيه و تحليل نقدها و پرسش هاى مربوط به الکافى
۴. به دست دادن نسخه تحقيق شده از کتاب الکافى
۵. ساماندهى اطلاعات و آثار مکتوب مرتبط با کلينى و الکافى و ارائه آنها در قالب DVD(لوح چند منظوره ديجيتال).
آنچه کميته علمى در مدت دو سال و اندى تلاشْ بِدان دست يافت و همزمان با برگزارى کنگره ارائه مى گردد، از اين قرار است:
يک. نسخه تحقيق شده الکافى
دو. شروح و تعليقه هاى الکافى
سه. مجموعه آثار توليدى کنگره
چهار. ويژه نامه هاى مجلاّت
پنج. خبرنامه کنگره
شش. DVD (لوح چند منظوره ديجيتال)
اينک نگاهى مختصر به اين عناوين ششگانه مى افکنيم:
يک. الکافی
کتاب الکافى، پس از مقابله با نسخ کهن و مورد وثوق و نيز اعراب گذارى، به همراه تعليقه هايى در رفع مشکلات برخى از اسناد و برخى توضيحات فقه الحديثى، در قالب نوينى به زيور طبع، آراسته مى گردد.
دو. شروح و تعليقه هاى الکافى
بر کتاب الکافى، شروح و تعليقه هاى بسيارى نوشته شده که تاکنون اندکى از آن به چاپ رسيده است. کميته علمى تلاش کرد که اين شروح و تعليقه ها را شناسايى کرده، و تصحيح و عرضه آنها را در دستور کار خود قرار دهد که براى برپايى کنگره، اين موارد، تصحيح شده، به چاپ خواهد رسيد :
۱. الشافى فى شرح الکافى، ملاّ خليل بن غازى قزوينى (م ۱۰۸۹ق) ۲جلد
۲. صافی [در شرح کافى]، ملاّ خليل بن غازى قزوينى (م ۱۰۸۹ق) ۲جلد
۳. الحاشية على اُصول الکافى، ملاّ محمد امين استرآبادى (م ۱۰۳۶ق) ۱جلد
۴. الحاشية على اُصول الکافى، سيد احمد علوى عاملى (زنده در ۱۰۵۰ق) ۱جلد
۵. الحاشية على اُصول الکافى، سيد بدرالدين حسينى عاملى (زنده در ۱۰۶۰ق) ۱جلد
۶. الکشف الوافى فى شرح اُصول الکافى، محمد هادى بن محمد معين الدين آصف شيرازى (م ۱۰۸۱ق) ۱جلد
۷. الحاشية على اُصول الکافى، ميرزا رفيعا (م ۱۰۸۲ق) ۱جلد
۸. الهدايا لشيعة أئمّة الهدى (شرح اُصول الکافى)، شرف الدين محمد بن محمدرضا مجذوب تبريزى (قرن ۱۱ق) ۲جلد
۹. الذريعة إلى حافظ الشريعة (شرح اُصول الکافى)، رفيع الدين محمد بن محمد مؤمن گيلانى (قرن۱۱ق) ۲جلد
۱۰ و ۱۱. الدرّ المنظوم، شيخ على کبير (م ۱۱۰۴ق) و الحاشية على اُصول الکافى، شيخ على صغير (قرن ۱۲) ۱جلد
۱۲. تحفة الأولياء (ترجمه اُصول الکافى)، محمد على بن محمد حسن فاضل نحوى اردکانى (زنده در ۱۲۳۷ق) ۴جلد
۱۳. شرح فروع الکافى، محمد هادى بن محمد صالح مازندرانى (م ۱۱۲۰ق) ۵جلد
۱۴. البضاعة المزجاة (شرح روضة الکافى)، محمد حسين بن قارياغْدى (م۱۰۸۹ق) ۲جلد
۱۵. منهج اليقين (شرح وصيت امام صادق عليه السلام به شيعيان)، سيد علاء الدين محمد گلستانه (م ۱۱۱۰ ق) ۱جلد
۱۶. مجموعه رسائل در شرح احاديثى از کافى ۲جلد
سه. مجموعه آثار توليدى کنگره
منظور از اين عنوان، آثار توليدى کميته علمى است. در اين حوزه، اين آثار عرضه مى گردد:
۱. حياة الشيخ الکلينى / ثامر العميدى ۱جلد
۲. توضيح الأسناد المشکلة فى الکتب الأربعة أسناد الکافى / سيد محمدجواد شبيرى ۲ جلد
۳. العنعنة من صيغ الأداء للحديث الشريف فى الکافى / سيد محمدرضا حسينى جلالى ۱جلد
۴. کافى پژوهى در عرصه نسخه هاى خطى / على صدرايى خويى با همکارى سيّد صادق اشکورى ۱ جلد
۵. کتابشناسى کلينى و کتاب الکافى / محمد قنبرى ۱ جلد
۶. شناختنامه کلينى و الکافى / محمد قنبرى ۴ جلد
۷. (کافى پژوهى (گزارش پايان نامه هاى مرتبط با کلينى و الکافى / سيد محمدعلى ايازى ۱جلد
۸. مجموعه مقالات همايش / گروهى از پژوهشگران ۷ جلد
۹. مصاحبه ها و ميزگردها ۱جلد
چهار. ويژه نامه هاى مجلات
مجله هاى آينه پژوهش، سفينه، علوم حديث و برخى ديگر از نشريات، همزمان با برپايى کنگره، ويژه نامه هايى منتشر مى کنند.
پنج. خبرنامه
خبرنامه کنگره که به اطلاع رسانى پيش از برپايى کنگره مى پردازد و تا زمان برگزارى، چهار شماره از آن، منتشر خواهد شد.
شش. DVD
نرم افزار مجموعه آثار کنگره، همراه با برخى از نسخه هاى خطّى الکافى، و نيز ديگر شروح، تعليقه ها و ترجمه هاى چاپ شده الکافى در قالب DVD ارائه خواهد شد.
درباره مجموعه مقالات
يکى از دستاوردهاى علمى کنگره، نگارش مقالات سودمندى درباره کلينى و الکافى است، در پى فراخوان عمومى و نيز سفارش نگارش، مقالات بسيارى به دبيرخانه کنگره رسيد که پس از ارزيابى علمى از ميان آنها ۶۶ مقاله فارسى، ۲۲ مقاله عربى، ۹ مقاله اردو و يک مقاله انگليسى و در مجموع ۹۸ مقاله برگزيده و آماده نشر گرديد.
مقالات فارسى در پنج جلد بدين شرح به چاپ رسيد:
۱. جلد اوّل و دوم : مباحث کلّى، ۲۷ مقاله؛
۲. جلد سوم : مصادر و اسناد کافى، ۹ مقاله؛
۳. جلد چهارم و پنجم : مباحث فقه الحديثى، ۳۰ مقاله.
مجموعه مقالات عربى نيز در دو جلد آماده نشر شده و مقالات اردو يک جلد را به خود اختصاص خواهد داد.
نکته قابل ذکر اينکه سيزده مقاله را نويسندگان زن به رشته تحرير درآورده اند و بقيه مقالات اثر قلم نويسندگان مرد است و از مجموع نويسندگان ياد شده، دو نفر دو مقاله نوشته و سه مقاله اثر مشترک دو نويسنده بوده است و نيز دو مقاله عربى به فارسى ترجمه شده و در مجموعه مقالات درج شده است و ترجمه مقاله انگليسى رسيده در فصلنامه علوم حديث به چاپ رسيده است.
علاوه بر اينها، شماره ۵۱ فصلنامه علمى پژوهشى علوم حديث (بهار ۱۳۸۸) و سه شماره از فصلنامه علمى ترويجى سفينه و نيز چهار شماره خبرنامه ـ که آخرين آنها در دست شماست ـ تمامى مقالات خود را به موضوع کلينى و الکافى اختصاص داده اند و در مجموع، بيش از پنجاه مقاله در اين نشريات به چاپ رسيده است.
بر اين اساس، مقالات تأييد شده علمى به حدود ۱۵۰ مقاله مى رسد.
***
دبيرخانه علمى کنگره، علاوه بر نشر آثار ياد شده، اقدام به برگزارى نشست مقدماتى کنگره نمود که در تاريخ ۱۹/۲/۱۳۸۷ همزمان با رونمايى از تمبر کلينى صورت پذيرفت، و نيز دو نشست با عنوان هاى:
۱. نشست نقد ترجمه هاى الکافى.
۲. نشست بررسى اسناد الکافى (اعتبار سنجى روايات الکافى) در سه جلسه در سال ۱۳۷۸ برگزار گرديد.
براى استفاده از ديدگاه هاى مراجع عظام تقليد و صاحب نظران ديدارهايى با آن حضرات انجام شد که عبارت بودند از:
ـ آية الله العظمى مکارم شيرازى
ـ آية الله العظمى صافى گلپايگانى
ـ آية الله العظمى موسوى اردبيلى
ـ آية الله العظمى سبحانى
ـ آية الله واعظ زاده خراسانى
ـ آية الله سيد احمد مددى
در پايان، ياد آور مى شود که علاوه بر آستان حضرت عبدالعظيم عليه السلام و مؤسسه علمى ـ فرهنگى دار الحديث، نهادها و مؤسسات ديگرى در برپايى اين کنگره نقش داشته اند که عبارت اند از: بنياد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى، کتابخانه مجلس شوراى اسلامى، سازمان اوقاف و امور خيريه و مرکز تحقيقات کامپيوترى علوم اسلامى.
