كارنمای آثار فقهى سيّد مرتضی
در اين مقاله، به طور كلّى سه اثر فقهى سيّد مرتضى از نظر تعداد و ترتيب ابواب كتب، فروع و مسائل آن، به شيوه تحليلى بررسى شده و به طور خاص، در كتاب جمل العلم و العمل، به اختصارِ محتوا و برخى عناوين منحصر به فرد آن، توجّه شده است و اين كه تقدّم و تأخّر ابواب، بيشتر به جهت رعايت عموميتِ ابتلا بوده است. اشاره به ابتكارات فقهى سيّد در جمل العلم و العمل، از ديگر مباحث مقاله است. براى مثال، به عقيده برخى، تعبير به «نواقض»، از سيّد مرتضى در اين كتاب شروع شده و شيخ طوسى در المبسوط و النهاية و عدّه اى از قدما، از وى پيروى كرده اند كه در اين باره، بررسى صورت گرفته است. در كتاب الانتصار نيز، موضوعِ نهادن نامِ «كتاب» يا «مسائل» در اوّل ابواب، بررسى شده و ادّعاى برخى مبنى بر اين كه الانتصار همه كتب فقهى را در بر دارد، مورد بحث قرار گرفته شده و ضمن بيان علّت اكتفاى سيّد به برخى كتب، به مهمترين و پر بحث ترين مسائل كتاب نيز، اشاره شده است. تقسيم مسائل الانتصار از نظر متفرّد بودنشان نزد شيعه، از مسائل مهم مقاله است. در بخش الناصريات نيز علاوه بر مشخّص كردن تعداد ابواب و نام آنها و علّت جاى گذارى هر يك از بابها، به بحث كمّيت و كيفيت ابواب از نظر عبادى و معاملى توجّه شده و اين كه سيّد مرتضى تا چه حد در اين مباحث، از رساله جدّش تأثير پذيرفته است.
واژگان كليدى: سيّد مرتضى، جمل العلم و العمل، الانتصار، الناصريات، نواقض الطهارة.
