مختصری در بررسی «شرح الرسالة»ی سيّد مرتضی

كتاب شرح الرسالةی سيّد مرتضى ـ كه قطعا وجود داشته ـ مشخّص نيست كه آيا كتابى از كتاب‏ هاى موجود سيّد است يا كتاب ديگرى بوده كه مفقود شده است؟ نه تنها در تراجم، نامى از آن نيامده، بلكه در ميان فقها نيز تنها در سه كتاب فقهى از اين رساله، ياد شده است: المعتبر، كشف الرموز و ذكرى الشيعة. المعتبر، با نوزده مورد نقل قول، اوّلين نقل كننده است. به نظر مى ‏رسد كشف الرموز نيز نقليات خود را از المعتبر گرفته باشد. در ذكرى الشيعة هم شش نقل قول از آن آمده كه پنج مورد آن در المعتبر نيز آمده است. پس لااقل در يك مورد، مطلب را از خود شرح الرسالة گرفته و يا از كتاب ديگرى كه در دست داشته و او از شرح الرسالة نقل كرده است. تا اين‏جا احتمال دارد كه اين كتاب را در اختيار داشته، چون اين تنها يك نظر است كه آن پنج تا را از المعتبر گرفته باشد؛ ولى دسترسى المعتبر به شرح الرسالةی سيّد مرتضى، قطعى است. برخى احتمال داده‏اند كه اين كتاب، همان مسائل الخلاف است كه باز هم در دسترس نيست. برخى نيز آن را همان المصباح دانسته‏ اند و برخى هم همان الناصريات يا المسائل الناصريات، قول اوّل، خالى از قوّت نيست. قول دوم، ضعيف و قول سوم، بسيار ضعيف است.

واژگان كليدى: شرح «الرسالة، سيّد مرتضى: الناصريات، كشف الرموز، المعتبر.