نشست «بررسی اسناد ویژه کافی در وسائل الشیعة» برگزار شد

تاریخ انتشار: ۲۱ بهمن ۱۳۸۶

نشست «بررسی اسناد ویژۀ کافی در وسائل الشیعة» با سخنرانی استاد حجة الاسلام والمسلمین سید جواد شبیری با حضور جمع زیادی از علاقه مندان، روز پنج شنبه، ۱۸ بهمن ماه سال جاری، در مؤسسه علمی ـ فرهنگی دارالحدیث برگزار شد.

اهمیت این موضوع از آن جهت است که در پژوهش‌های حدیثی، باید نقش مهمی را برای منابع نقل حدیث و واسطه‌های رسیدن حدیث به ما، قائل شد. کتاب شریف کافی که از مصادر مهم حدیثی شیعه بوده و هست، خود منبعی برای کتب جوامع حدیثی وسیع تری همچون وسائل الشیعة و بحارالانوار شده است؛ به گونه‌ای که می‌توان نقلیات این کتاب‌ها را به نوعی نسخه‌ای از خود کتاب کافی به شمار آورد. از این رو می‌توان در تصحیح و تحقیق این کتاب، از منابع متأخر هم استفاده کرد.

اما در این نوع استفاده، باید به این نکته هم توجه داشت که مؤلف کتاب متأخر، بر اساس شیوه‌ای که انتخاب می‌کند، گاه تصرفاتی هم در نقل حدیث از مصدر اصلی دارد. استاد سید جواد شبیری در نشست «بررسی اسناد ویژۀ کافی در وسائل الشیعة»، پاره‌ای از این تصرفات را چنین برشمرد: «افزودن نام مؤلفان یا نام کتاب مصدر»، «حذف الفاظ تحمل حدیث همچون: صیغۀ اخبار و تحدیث و تبدیل آنها به عنعنه»، «حذف مشخصات راویان طولانی»، «اختصار عمومی در نام راویان»، «استفاده از رمز و اشاره در سند یا متن»، «تبدیل عناوین غریب به عناوین آشنا»، «حذف اسناد مکرر و اسناد آن در پایان کتاب»، «افزودن سند مشیخه کتاب اصلی به سند کتاب» و «تقطیع روایات، با اشاره به آن (با الفاظی چون "في حدیث" یا "في حدیث طویل" و ...) و یا بدون اشاره».

استاد حوزۀ علمیه در ادامه مقدمه بحث، «ادغام کردن نقل های چند مصدر»، «ادغام کردن نقل های متکرر یک مصدر»، «تجمیع متن روایات»، «نقل از دو مصدر و اکتفاء به متن یکی از آنها»، «نقل از دو مصدر و اشاره به وحدت لفظ آنها» و «تجمیع سند روایات» را از شیوه‌های کوتاه‌سازی نقل‌های مشابه اعلام کرد و با یادآوری مثال‌هایی برای هر کدام از موارد یاد شده، توضیحاتی را بیان کرد.

وی در تبیین شیوۀ استناد به مصادر در تصحیح گفت: یک مصحح در تصحیح مصدر متأخر باید به برخی نکات، توجه ویژه داشته باشد: اینکه آیا نقل از مصدر مورد نظر، به عنوان سند اصلی است یا سند ذیلی؟ و آیا نقل از مصدر مورد نظر، به تنهایی است یا در کنار نقل از مصدر دیگر؟ و اینکه توجه مصدر متأخر به اختلاف مصادر و اختلاف نسخ مصدر واحد، به چه میزان است؟ اصلاً اختلاف مصدر متأخر با مصدر موجود، توجیه منطقی دارد؟ و دست آخر اینکه در جایی که تصریح به نام مصدر نشده و در مصدر کتاب بیش از یک احتمال وجود دارد، به مصدر کتاب توجه شود.

گفتنی است در نشست بعدی که در اسفند ماه سال جاری برگزار خواهد شد، ادامۀ موضوع «اسناد ویژۀ کافی در وسائل الشیعة» بررسی خواهد شد.