گفتگو با حجة الاسلام و المسلمین مهریزی درباره فعالیت های مرکز کنگره ها
حجت الاسلام و المسلمین مهدى مهريزى در سال ۱۳۴۱، در شهر مقدس مشهد متولد شد. او پس از گذراندن دروس عمومى دورۀ ابتدايى و راهنمايى، در سال ۱۳۵۵ وارد حوزۀ علميه مشهد شد و پس از اتمام دروس مقدمات، در سال ۱۳۵۸ به حوزۀ علميۀ قم راه یافت و به مدت بيست سال در دروس فقه و اصول و فلسفه حضور يافت.
وی در دورۀ سطح، در محضر حجج اسلام و حضرات آيات: ستوده، پايانى، اعتمادى، موسوى تهرانى و سيّدعلى محقّق داماد علم آموزی کرد؛ فلسفه را از حضرات آيات: محمدعلى گرامى، حسنزاده، جوادى آملى، و انصارى شيرازى آموخت. اساتيد دروس خارج او عبارت‌اند از: آيات عظام وحيد خراسانى، تبريزى و فاضل لنکرانى.
او همزمان با تحصيل، به تدريس دروس حوزه تا رسائل و مکاسب اشتغال داشته است و از سال ۱۳۶۴ تاکنون در دانشگاههاى مختلف کشور به تدريس اشتغال دارد. همچنين در همايشها و کنفراسهاى علمى بسيارى به ارائۀ مقاله و سخنرانى پرداخته است.
ایشان هم اکنون در کنار مسوولیت‌های مختلف علمی و پژوهشی، دبیر کنگره‌های مؤسسه علمی ـ فرهنگی دار الحدیث نیز هستند.
با ایشان در بارۀ فعالیت‌های مرکز کنگره‌های دار الحدیث گفتگویی انجام دادیم که به شرح زیر است:
از حضرت عالی خواهشمندیم دربارۀ تاریخچه مرکز کنگره‌های دار الحدیث و فعالیت‌های آن توضیحاتی بفرمایید.
بسم الله الرحمن الرحیم. الحمد لله رب العالمین، و الصلوة و السلام علی رسول الله و آله الطاهرین
رب اشرح لی صدری و یسّر لی امری و احلل عقدة من لسانی یفقهوا قولی
دبیرخانۀ کنگره‌ها از سال ۱۳۹۰ ـ که به عنوان یک بخش مستقل کارهایش را ادامه داد ـ ، تا الان که حدود چهار سال و خرده‌ای است، دو کنگره را برگزار کرده است. کنگرۀ عبدالجلیل رازی در خردادماه ۱۳۹۱، و کنگرۀ آیة الله مشکینی در سال ۱۳۹۳ برگزار شد. آثار و منشورات این دو کنگره هم که قبلاً معرفی شده، در این فاصله‌ای که دبیرخانه کارهایش را انجام می‌داد کارهای دیگری هم به وظیفه‌هایش اضافه شد که من وضعیتی را که دبیرخانه کنگره‌ها الان دارد به اجمال عرض می‌کنم.
آن طوری که در ذهنم دسته‌بندی کردم، در حال حاضر، ما پنج نوع فعالیت را پیش می‌بریم که در رأس آنها، برگزاری همایش‌ها و کنگره‌هاست. کاری که الان در دست اجرا داریم، کنگرۀ سیّد مرتضی است. در دویست سال اول غیبت، یعنی از حدود ۲۶۰ تا ۴۶۰ که فوت شیخ طوسی است، هویت فکری و اعتقادی تشیع با پنج شخصیت عمدتاً عینیت و فعلیت یافته است. یعنی حقیقتاً وقتی به گذشته نگاه می‌کنیم، در شکل‌گیری اندیشه و اعتقادات شیعه، این پنج نفر بیشترین نقش را داشتند: مرحوم کلینی، مرحوم صدوق، شیخ مفید، سیّد مرتضی و شیخ طوسی. در واقع تدوین‌های موجود و رسمی شیعه در هفت رشته برای این پنج شخصیت بزرگ است. البته ایشان گرایش‌های فکری متفاوت داشتند، ولی پایه‌گذار اصلی فکر و اندیشۀ شیعه در عرصۀ تفسیر، حدیث، اصول فقه، فقه، تاریخ و سیره و ادب و شعر بودند ـ . برای دو تن از این پنج شخصیت، دو همایش جاهای دیگر برگزار کردند: کنگرۀ شیخ طوسی سال ۱۳۴۸، پیش از انقلاب، در مشهد برگزار شد. کنگرۀ شیخ مفید سال ۱۳۷۱ در قم برگزار شد که محور کار، جامعۀ مدرسین بود. برای سه شخصیت دیگر، الحمد لله دار الحدیث افتخار دارد که عهده‌دار بزرگداشت ایشان شده است. کلینی را در سال ۱۳۸۸ برگزار کردیم، سیّد مرتضی و شیخ صدوق را هم در دست اجرا داریم. یعنی در واقع، آن تفکر اولیه و هستۀ اولیۀ شیعه، کارشان و اندیشه‌شان به برکت مؤسسه دار الحدیث در حال عرضه و ارائه شدن است.
اشاره به کنگرۀ هزارۀ سیّد مرتضی علم الهدی داشتید، در صورت امکان توضیحاتی در زمینه فعالیت علمی کنگره بیان فرمایید.
در مورد سیّد مرتضی، کارهایی از قبل شروع شده بود، امّا عمدۀ فعالیت بعد از برگزاری کنگرۀ آیة الله مشکینی آغاز شد. کارها عمدتاً در سه بخش پیگیری می‌شود: یکی بخش تصحیح آثار سیّد مرتضی است که بیشترین تلاش ما در این قسمت است. آثار سیّد مرتضی قبلاً چاپ شده بود، اما خیلی با چاپ‌ها و تحقیق‌های متفاوت و نامتناسب با شیوه‌های امروزی. آثار منتشرشدۀ ایشان حدود نه هزار صفحه بود. خب حدود پانصد نسخۀ جدید شناسایی شد، برخی نسخه‌های خیلی کهن مربوط به سال ۴۷۲ یعنی ۳۶ سال بعد از فوت سیّد مرتضی است مثل نسخه الذخیره که از مسکو تهیه شده است. در تصحیح جدید، ما بر اساس این نسخه‌ها یعنی از میان این پانصد نسخه به تناسب آن که مهم‌تر و تاثیرگذار بوده، انتخاب شده و الحمد لله جمعی از پژوهشگران مشغول تصحیح هستند. برخی تقریباً تا هشتاد درصد کار جلو رفته و به صورت میانگین، پنجاه درصد کارها پیش رفته است. تمام نسخه‌های این آثار شناسایی شده، برخی ارزیابی شده و به محقق مربوط واگذار شده است. همچنین، برای رفع مشکلات کار، شیوۀ تنظیم مجموعه آثار، تا کنون چندین جلسه علمی با دوستان و همکاران داشتیم. امیدواریم این مجموعه را با یک نظم موضوعی، (قرآن، حدیث، کلام، اصول، فقه و حوزۀ ادب) و متناسب با استانداردهای پژوهشی روز، در سی جلد عرضه کنیم.
غیر از این سی جلد مجموعه آثار، حدوداً ده جلد هم آثار تولیدی این کنگره خواهد بود. یک جلد اندیشه‌نامه سیّد مرتضی است که در حال تدوین است و در آن منظومۀ فکری سیّد مرتضی ارائه می‌شود. پنج ـ شش عنوان مقاله انگلیسی خوب دربارۀ سیّد بوده که تا به حال به فارسی ترجمه نشده است. این مجموعه الان در حال ترجمه است و در یک جلد عرضه می‌شود. حدود ۱۳۰ عنوان پایان‌نامۀ فارسی و عربی در دو مقطع ارشد و دکتری شناسایی کردیم که نصفش تقریباً در کشورهای اردن، عربستان، عراق و مصر نوشته شده است و در مقایسه با سهم ایران اگر برابر نبودند یک مقدار بالاتر هم بودند. انصافاً کارهایی که در کشور ما انجام شده است، بیشتر در حد اسقاط و رفع تکلیف بوده است. مثلاً هفت هشت تا پایان‌نامه راجع به انتصار است، تحقیق و ترجمۀ کتاب الطهاره انتصار، تحقیق و ترجمۀ کتاب الطلاق انتصار، یک کار خیلی سطحی که فقط می‌خواستند رفع تکلیف بکنند. گزارش توصیفی ـ تحلیلی این ۱۳۰ پایان‌نامه، در حد مقاله‌های کوتاه در حال تنظیم است که در دو جلد آماده می‌شود. مقاله‌های برتری که پیش از این به صورت پراکنده چاپ شده بود، در یک جلد پیش‌بینی شده است. مأخذشناسی گسترده‌ای از سیّد مرتضی، اعم از نسخه‌ها، چاپ‌ها، مقالات و کارهای درباره صورت گرفته است که آن هم در یک جلد منتشر می‌شود. چند جلد هم مجموعه مقالات است. تا به حال حدود ۱۷۰ مقاله به دبیرخانه رسیده که ۳۷ مورد آن سفارشی بوده است. پیش‌بینی‌مان این است که تا ۲۰۰ عنوان هم برسد. البته تقریباً دو سوم مقاله‌هایی که از بیرون می‌رسد معمولاً تأیید می‌شود و تا حال پنجاه مقاله را که ارزیابی کردیم، سی مورد مقبول واقع شده و بیست مورد مردود شدند. ناگفته نماند، اینهایی هم که مردود اند معمولاً توسط دانشجویان نوشته شدند و اسم یک یا چند استاد هیئت علمی نیز در کنارشان است، منتها مطالب آن را از این طرف و آن طرف جمع و جور می‌کنند. در این پنجاه عنوان که در این مدت ارزیابی کردیم، سی مورد مقبول بوده و بیست مورد مردود، فکر می‌کنیم همین نسبت تا آخر ادامه پیدا کند. در مجموع چیزی حدود ۹۰ تا ۱۰۰ مقالۀ نسبتاً خوب را بتوانیم ان شا الله در سه جلد چاپ بکنیم.
در کنار فعالیت‌های علمی کنگره سیّد مرتضی، چه اقدامات جانبی دیگر در دست انجام دارید؟
در کنار این کارها، یک بخش هم کارهای فرهنگی کنگره است. در این زمینه، چند کار در دست انجام داریم: بر اساس تصویب سازمان جهانی یونسکو سال ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷، به نام سیّد مرتضی اعلام می‌شود. این طرح از سوی سه کشور شیعی: ایران، عراق و لبنان ارائه شد و در پیگیری آن، آقای دکتر جلالی، نمایندۀ ایران در آن سازمان و نیز کمیسیون ملی یونسکو در ایران خیلی زحمت کشیدند که جای تقدیر و تشکر را دارد. در تقویم ایران، ۲۵ ربیع الاول هر سال، «روز سیّد مرتضی علم الهدی» درج می‌شود و وزارت ارتباطات، چاپ تمبر یادبود سیّد مرتضی را تصویب کرد که در موعد مقرر آماده خواهد شد إن شاء الله.
راه‌اندازی سایت اینترنتی و چاپ خبرنامه از دیگر کارهای جانبی بوده که انجام شده است. امیدواریم بتوانیم با استمداد از ارواح طیبه معصومان و روح سیّد مرتضی، کارها را تا پایان امسال، در حد قابل قبول مجامع علمی به سرانجام برسانیم إن شاء الله.
ظاهراً مرکز کنگره‌ها غیر از همایش‌ها، فعالیت‌های دیگر نیز دارد. در این باره هم توضیحاتی بفرمایید.
این بخش اول کارهایی بود که در واقع کار اصلی‌مان است. در کنار این بخش، کارهایی هم به مرور از سوی ریاست محترم موسسه واگذار شده است و در واقع دبیرخانه کنگره‌ها، مأمور انجام آن شده است. چون تا حالا گزارشی از این بخش داده نشده، این را هم به اجمال و فهرست‌وار عرض می‌کنم:
یک بخش کارهای مربوط به ری است که من اسمش را گذاشتم «ری‌پژوهی»، در این بخش دو کار عمده درباره ری انجام می‌شود: یکی «دانشنامه ری» است که با حدود دو هزار مدخل در حال انجام است و تقریبا هشتاد درصد از کارش پیش رفته است و امیدواریم تا پایان امسال در دو تا سه جلد قابل عرضه شود. یکی هم «تاریخ اماکن ری»، پایان‌نامۀ منتشرنشدۀ آقای دکتر جواد صفی‌نژاد، استاد دانشگاه تهران است. این کتاب در حال آماده‌سازی برای چاپ است.
بخش دیگر تهیه و تدوین «شعر آیینی» است که باز از دغدغه‌های حاج‌آقای ری‌شهری بود. ایشان در نیمه دوم سال گذشته این دغدغه را مطرح کردند که در حوزۀ عزاداری و مسائل اعتقادی، اشعار خوبی عرضه شود. در این زمینه هم دو سه تا کار در دستور کار است که فکر می‌کنم تا پایان امسال قابل عرضه باشد، یکی «اشعار توحیدی» است، دیگری «اشعار عاشورایی» است و یکی هم مجموعه شعر «قنوت سرخ» است. مجری این کار جناب استاد مجاهدی هست و ناظر علمی آن جناب آقای ژرفا است.
در بخش چهارم کارهایمان، پیگیری کارهای باقیمانده از کنگره‌های قبلی است، در یکی دو سال اخیر، در این زمینه دو کار را در دست داریم. یکی خلاصه کار بازنویسی کتاب نقض بود که آقای گرمارودی انجام دادند و کار خوبی شده است. متن نقض، یک متن کهن است و برای خواننده امروزی سنگین است. استاد گرمارودی، این متن را بازنویسی کردند و در حال حاضر در حال آماده‌سازی برای نشر است.
دیگری هم تکمیل آرشیو الکترونیکی آثار آیة الله مشکینی است.
و آخرین بخش از کارهایی که ما انجام می‌دهیم ـ که در واقع کمک به برخی بخش‌های پژوهشکدۀ علوم و معارف حدیثی است ـ ، بیان‌نویسی برای برخی عناوین دانش‌نامۀ میزان‌الحکمه است. این گزارش اجمالی بود از آنچه که در دبیرخانه کنگره‌ها انجام می‌گیرد. امیدواریم که مورد قبول و رضایت حضرت حق قرار بگیرد.
با سپاس از توضیحاتتان و آرزوی توفیقات بیشتر در انجام کارهای مربوط.
